تعيين عوامل موثر بر اقتصاد زيرزميني در ايران

Determinants of the Factors Effecting Underground Economy in Iran (1976-2010): A Vector Error Correction Model

اقتصاد زيرزميني پديده‌اي است كه در بيشتر كشورها وجود دارد و نمي توان منكر وجود آن شد و در چهار دهه ي اخير توجه محققان و سازمان هاي دولتي بسياري را در كشورهاي مختلف جهان به خود جلب كرده است كه اين توجه نشانگر اهميت اين مسيله است. داشتن اطلاعات از اندازه و ابعاد اقتصاد زيرزميني اهميت فراواني از نظر فرار مالياتي، اثر بخشي سياست‌هاي پولي و مالي، رشد اقتصادي و توزيع درآمد دارد و شواهد، حاكي از افزايش سهم اقتصاد زير زميني در بيشتر كشورهاي جهان است. در مفهوم گسترده منظور از اقتصاد زيرزميني فعاليت هايي است كه در حساب هاي ملي منظور نمي شود. حذف برخي از فعاليت-هاي اقتصادي از حساب هاي ملي كه به‌عنوان معيار اندازه گيري توليد كالاها و خدمات در يك كشور طي يك دوره‌ي حسابداري به كار مي رود، مسايل گوناگوني را به وجود مي آورد. هدف اصلي مقاله‌ي حاضر تخمين حجم اقتصاد زيرزميني ايران در دوره‌ي زماني 1355 تا 1394 با استفاده از روش تانزي و شناسايي عوامل اثرگذار بر آن با استفاده از روش يوهانسن- جوسليوس و (VECM) مي‌باشد. نتايج حاصل نشان مي دهد كه اقتصاد زيرزميني حجم بالايي از اقتصاد كشور را به خود اختصاص داده است و در دوره‌ي زماني مورد مطالعه روند رو به رشدي را نشان مي دهد. علاوه بر اين، دو عامل حجم دولت و درآمد حاصل از منابع، رابطه‌ي مثبت و معناداري با حجم اقتصاد زيرزميني دارند. طبقه‌بندي JEL: H26, O17

The underground economy is a global phenomenon that exists in all countries of the world and it has attracted the attention of many researchers and government organizations in different countries. Having information of the size of the underground economy is very important from the aspect of tax evasion, the effectiveness of monetary and fiscal policy, economic growth and income distribution. Evidence indicates the increased share of underground economy in most countries of the world. In broad concept, the underground economy is those activities which are not included in the national accounts. Removing some of the economic activities from the national accounts which are used as a measure of a countryʹs output of goods and services during an accounting period creates numerous problems. The main purpose of this paper is to estimate the size of the underground economy in the period 1976 to 2010 by the method of Tanzi and identify factors influencing it by the method of Johansen-Juselius and (VECM). The results show that the underground economy allocated a high volume of the countryʹs economy to itself and shows a growing trend in the time period of study. In addition, both size of government and revenue have a significant and positive relationship with the size of the underground economy. JEL Classification: H26, O17