الويت بندي گزينه هاي مديريت بيولوژيك حوزه آبخيز با استفاده از تكنيك تصميم گيري چند معياره (مطالعه موردي: حوزه آبخيز دليچاي)

Prioritizing Determination of Watershed Biological Management Options using Multi-Criteria Decision making Techniques (Case Study: Delichay Catchment)

امروزه حوزه هاي آبخيز به عنوان واحدهاي برنامه ريزي و مديريتي بسياري از مسائل در جهت توسعه پايدار مورد توجه قرار گرفته اند. مديريت منابع در حوزه آبخيز، به عنوان يك اصل جديد براي برنامه ريزي توسعه و مديريت منابع آب، خاك و گياه با تاكيد بر شرايط اجتماعي- اقتصادي منطقه، به منظور معيشت پايدار و بدون آسيب پذيري براي گياه و ساكنان يك حوضه درنظر گرفته شده است. زماني اين اهداف محقق خواهند شد كه مديريتي صحيح بر منابع حوزه هاي آبخيز اعمال شود و اين مديريت بايستي بتواند تمامي فرآيند هاي مخرب موجود در سيستم را كاهش داده و فرآيند هاي سازنده را تقويت نمايد. تحقيق حاضر با هدف مديريت بيولوژيك منابع حوزه آبخيز با رويكرد سناريوسازي، به ارزيابي و الويت بندي گزينه هاي مديريت بيولوژيك در حوزه آبخيز دليچاي پرداخته است. با بررسي شرايط حوضه و لحاظ نمودن ابعاد فني، اقتصادي، اجتماعي و اكولوژيك اجراي گزينه ها، چهار فعاليت مديريت بيولوژيك تعيين و 16 سناريوي مديريتي در منطقه تدوين گرديد. سپس با استفاده از فرايند تحليل سلسله مراتبي وزن معيارها تعيين و درنهايت با استفاده از مدل تاپسيس، بهترين گزينه مديريتي، تعيين گرديد. نتايج حاصل از اجراي مدل تاپسيس حاكي از آن بود كه در بين چهار معيار سنجش گزينه هاي مديريتي پيشنهادي نسبت به هدف، معيارهاي اجتماعي، اكولوژيك، اقتصادي و فيزيكي به ترتيب در اولويت هاي اول تا چهارم و سناريو شماره 10 كه شامل فعاليت هاي مديريت چرا و كپه كاري بود، به عنوان برترين سناريو و الويت اول تعيين گرديد. همچنين نتايج نشان داد، كه تكنيك هاي تصميم گيري چند معياره از توانايي و قابليت بالايي در بيان ابعاد گوناگون مسئله برخوردار بوده و ابزار مناسبي براي الويت بندي و مديريت بهينه منابع حوزه هاي آبخيز مي باشند.

Recently, catchments were considered as planning and management units for sustainable development in many issues. Catchment sources management is considered as a new principle for development planning and management of water and soil resources emphasizing on socio-economic characteristics of the region to sustainable livelihoods and without vulnerability of plant and the residents of an area. These objectives will be achieved when the proper management of resources and the management should be applied to decrease destructive processes and strengthen the improvement processes. Aiming at biological management of watershed resources with scenario building approach, this study has assessed and prioritized biological management options in the Delichay Catchment. With a choice of four biological management activities, 16 scenarios were developed in the study area. Then, criteria weighting was carried out using analytic hierarchy process and ultimately, the best management option was chosen using TOPSIS model. The results indicated that social, ecological, economic and physical criteria were respectively prioritized from one to four and scenario number 10 was determined as the best scenario and the first priority. Also, the results showed that the multi-criteria decision making techniques included capability of expressing different aspects of the problem and are perfect tools for integrated watershed resources management.