عوامل تعيين كننده نگرش كشاورزان نسبت به مديريت پايدار منابع آب (مورد مطالعه: شهرستان كميجان)

(Farmers’ Attitude Determining Factors towards Water Resources Sustainable Management (Case study: Komijan County

با توجه به اهميت منابع آب به عنوان يك عنصر كليدي در تمام زيربخش هاي اقتصادي به ويژه كشاورزي و درعين حال، محدوديت و كمبود شديد اين منابع، حركت به سوي مديريت پايدار منابع آب امري اجتناب ناپذير به شمار مي آيد. در اين زمينه، بسياري از صاحب نظران بر اين باورند كه عوامل ذهني و روان شناختي به ويژه نگرش از عوامل اصلي سوق دادن افراد به سوي به كارگيري اقدامات مرتبط با مديريت پايدار منابع آب مي باشند. با در نظر گرفتن اهميت موضوع، هدف اصلي اين تحقيق بررسي عوامل تعيين كننده نگرش كشاورزان نسبت به مديريت پايدار منابع آب بود. جامعه آماري اين پژوهش، تمام سرپرستان خانوار در شهرستان كميجان بودند (5100=N) كه با توجه به جدول بارتلت و همكاران (2001)، تعداد 300 نفر از آنان به روش نمونه گيري چندمرحله اي انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده ها پرسشنامه بود كه روايي محتوايي آن با روش پانلي از كارشناسان تاييد شد. براي تعيين پايايي ابزار تحقيق پيش آزمون انجام گرفت كه مقدار آلفاي كرونباخ محاسبه شده براي مقياس هاي اصلي پرسشنامه در حد مناسب (در دامنه بين 0/628 تا 0/812) بود. نتايج تحقيق حاكي از آن بود كه نزديك به نيمي از كشاورزان داراي نگرش خاصي نسبت به مديريت پايدار منابع آب نبودند. با توجه به نتايج كسب شده، متغيرهاي ادراك كشاورزان نسبت به مشكلات مديريت پايدار منابع آب، ميزان شركت در برنامه ها و فعاليت هاي ترويجي و حجم استخر ذخيره آب، اصلي ترين عوامل تعيين كننده نگرش كشاورزان نسبت به مديريت پايدار منابع آب در شهرستان كميجان بودند. همچنين، نتايج تحقيق نشان داد كه بين نگرش كشاورزان نسبت به مديريت پايدار منابع آب بر حسب نوع مالكيت منبع آب آنها، تفاوت معني دار وجود داشت، به نحوي كه كشاورزان با مالكيت شخصي در مقايسه با كشاورزان داراي مالكيت مشاع، از نگرش مطلوب تري برخوردار بودند.

Given the importance of water resources as a key element in all sub-sectors of the economy, especially agriculture and at the same time,due to severe constraints and lack of the resources, it is inevitable to move towards sustainable management of water resources. In this respect, various scholars believe that the mental and psychological factors, particularly attitude are the main factors leading people to implementation of actions related to sustainable management of water resources. Regarding the importance of the issue, the main objective of this research was to study of factors determining the farmers’ attitude towards sustainable management of water resources. The statistical population of the research consisted of all farmers’ heads of household in Komijan County (N= 5100). According to the Bartlett et al. (2001) Table, 300 of them were selected by multistage sampling. The data collection tool was a questionnaire which its content validity confirmed by a panel of experts. A pilot study conducted to establish the reliability of the questionnaire. The Cronbach’s alpha coefficients for the main scales of the questionnaire were at appropriate levels (ranged from 0.628 to 0.812). The results indicated that nearly half of the farmers were undecided towards sustainable management of water resources. According to results, variables of farmers' perception towards problems of sustainable water management, participating in the extension programs and activities and the volume of water storage ponds were the main factors determining the farmers’ attitude towards sustainable management of water resources in Komijan County. Furthermore, the results showed that there was a significant difference between the farmers’ attitude towards sustainable management of water resources in terms of type of water resource ownership, so that the farmers with private ownership had a more favorable attitude compared with farmers who had joint ownership.