ارزيابي خطر بيابانزايي منطقه اينچه برون در استان گلستان با استفاده از مدل ESAs

Desertification risk assessment of Incheh-broun area in Golestan Province using ESAs model

شناسایی و ارزیابی فرآیندها، عوامل و وضعیت فعلی شدت بیابان‌زایی به منظور تدوین برنامه‌های مشخص و واقع‌گرایانه كنترل بیابان‌زایی از نیازهای اساسی مناطق بیابانی می‌باشد. در این تحقیق به‌منظور ارزیابی بیابانزایی منطقه اینچه برون در استان گلستان، از 3 شاخص كیفیت خاك، كیفیت پوشش‌گیاهی و كیفیت اقلیم مدل ESAs استفاده گردید. بدین منظور، نقشه هر شاخص از میانگین هندسی لایه‌های آن به‌دست آمد و از طریق میانگین هندسی شاخص‌های كیفیت و با كلاس‌بندی نقشه حاصله، نقشه حساسیت بیابان‌زایی (ESAI) منطقه مورد مطالعه به‌دست آمد. در نهایت، اراضی منطقه مورد مطالعه در سه كلاس غیر حساس (64/7 درصد)، شكننده (41/14 درصد) و بحرانی (95/77 درصد) قرار گرفتند. نتایج به‌دست آمده نشانگر آن است كه مهمترین عوامل مؤثر در بیابانزایی منطقه مورد مطالعه، زهكشی ضعیف، بافت سنگین و رسی خاك و فقر پوشش گیاهی در كنار عامل اقلیم است كه باعث به وجود آمدن شرایط بیابانی شده است. با توجه به این موضوع و همچنین قرار گرفتن منطقه در كلاس بحرانی بیابان‌زایی، پیشنهاد می‌گردد از طریق اقدامات اصلاحی بیولوژیكی و مكانیكی از قبیل كاشت گیاهان مقاوم به خاك‌های سنگین و شور و نیز، احداث زهكش در اراضی باتلاقی از پیشروی فرآیند بیابان‌زایی جلوگیری كرد.

    In order to develop a clear and realistic desertification control plan, identifying and evaluation of processes as well as causes and current status of desertification are the basic needs of arid zones. In present study, the desertification assessment of Incheh – broun area in Golestan province was performed using three indicators of ESAs model (soil quality, vegetation cover quality and climate quality). Therefore, the map of each indicator was obtained from the geometric mean of its layers. From the geometric mean of these indicators and by classification of obtained map, the desertification sensitivity map of the study area (ESAI) was obtained. Finally, the study area was classified in three classes [no sensitive (7.64%), fragile (14.41%) and critical (77.95%)]. The results demonstrated that poor drainage, heavy texture of soil, poor vegetation cover, besides climatic factor are the most important factors of desertification in the study area causing desert conditions. With regard to the results and in order to prevent the advance of desertification processes, the biological and mechanical land improvement techniques such as plantation of species resistant to heavy and saline soils and construction of drainage in water logging lands are recommended.