تغييرات تركيب گياهي در شدت هاي مختلف چراي دام در جنگل بلوط دالاب استان ايلام

Plant composition changes along a livestock grazing intensity gradient in Daalaab Park oak woodland of Ilam

چرای دام یكی از مهمترین عوامل در فراهم نمودن شرایط محیطی برای تغییر در تركیب گونه‌ای، ساختار و كاركردهای اكوسیستم‌ها می‌باشد. جنگل‌های غرب ایران نیز به عنوان یكی از اكوسیستم‌های ارزشمند از این تهدید مستثی نبوده و ضروری است جنبه‌های مختلف این پدیده در این اكوسیستم‌ها مورد مطالعه قرار گیرد. بدین منظور اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی، خاك و سایر متغییرهای محیطی در كف جنگل دالاب در استان ایلام با استفاده از 53 قطعه نمونه (16×16 متری) به روش تصادفی در شدت‌های مختلف چرای دام برداشت شد. برای طبقه‌بندی گروه گونه‌های اكولوژیك از روش آنالیز دو طرفه گونه‌های شاخص، برای تعیین گونه‌های معرف هر كلاس از آنالیز گونه‌های شاخص و برای مشخص كردن ارتباط گروه‌های گیاهی با عوامل مختلف مورد بررسی از روش رسته‌بندی تحلیل تطبیقی متعارفیاستفاده گردید. نتایج نشان داد كه چرای دام در كنار فاكتورهای توپوگرافی، خاك و نور رسیده به كف جنگل به عنوان تاثیر گذارترین عوامل بر تركیب گیاهی شناخته شدند. چرای دام با بیان 2/11 درصد از تغییرات موجود در گونه‌های گیاهی، بیشترین تاثیر را در ایجاد تغییر در فلور كف جنگل داشت. افزایش چرای دام عمدتاً باعث افزایش فراوانی گونه‌های غیر خوشخوراك و مقاوم به چرای دام و كوبیدگی خاك و همچنین افزایش گونه‌های یكساله مانند Bromus tectorum، Picnomon acarna، Minuartia picta ،  Rochelia disperma، Holesteum umbellatum، Lophocloa phloridesو Valerianellavesicaria شده است. این گونه‌ها بر اساس تراكم، حضور و منابع موجود به عنوان مهاجم شناخته شدند. از طرفی به نظر می‌رسد گسترش گونه‌های خوشخوراكی نظیر  Vicia sativa،Trifolium physodes، Lens cyanea،Lathyrusinconspicaus در سایت چرای متوسط، مبین نقش چرای متعادل دام در حفظ مناسب تركیب گونه‌های گیاهی درمراتع است.

    Grazing is one of the most important factors in providing environmental conditions for change in species composition, structure and function of ecosystems. West oak woodlands of Iran as a valuable ecosystem are not immune from this threat. Therefore, it is essential to study the various aspects of this phenomenon in these ecosystems. The aim of this study was to examine the effects of relative grazing intensity on vegetation characteristics in an oak forest dominated by Quercus brantii. The research was conducted in Dalab Park, located in Ilam province, west of Iran. Information of vegetation, soil and other environmental variables were collected from 53 sample plots (16×16 m) using the random sampling method in various disturbances classes. Two-way indicator species analysis was used for classification of the ecological groups. Indicator species analysis was used to determine indicator species in each class and canonical correspondence analysis to identify the relationship between factors and the plant groups studied. The results showed that the grazing as well as soil, topographic factors and the light reaching to the forest floor was identified as the most influential factors on plant composition. Grazing explained the highest percentage of variance (11.2%) in floristic composition and caused an increased frequency of non-palatable species and resistant species to grazing and soil compaction as well as increasing of annuals including Bromus tectorum, Picnomon acarna, Minuartia picta, Rochelia disperma, Holesteum umbellatum, Lophocloa phlorides, and Valerianella vesicaria. These species were identified as invasive species based on density, abundance, and available resources. On the other hand, it seems that the spread of palatable species such as Vicia sativa,Trifolium physodes, Lens cyanea, and Lathyrus inconspicaus in the moderate grazing site indicates the role of balanced livestock grazing in maintaining the proper species composition in rangelands.