اثرات متقابل خاك و گياه در شوره‌زارهاي دشت كرسيا، داراب، جنوب شرقي استان فارس

Soil-plant interaction in salt marsh of Korsia region, Darab, southeastern of Fars province

گیاهان شورروی با افزودن تركیبات آلی به خاك و حفاظت خاك در مقابل عوامل فرساینده می‌توانند سبب تغییر ویژگی‌های مختلف خاك و قابلیت استفاده عناصر غذایی خاك گردند. تخریب این اراضی و گیاهان شورروی می‌تواند اثرات نامطلوب زیست‌محیطی به دنبال داشته باشد. جهت بررسی تأثیر وضعیت فیزیوگرافی، نوع گونه‌های گیاهی و موقعیت رشد گیاه (مستقل یا زیر گونه دیگر) بر ویژگی‌های خاك شوره‌زارها، مطالعه‌ای در منطقه كرسیا، داراب (استان فارس) صورت گرفت. در دو واحد مختلف فیزیوگرافی شامل اراضی پست و دشت دامنه‌ای، نمونه‌های خاك از زیر تاج پوشش گز شاهی (Tamarix aphylla)، سالسولا (Salsola rigida) رشد یافته زیر گز شاهی و سالسولا مستقل و از بین گیاهان با سه تكرار برداشته شد. ویژگی‌های خاك شامل توزیع اندازه‌ای ذرات، ماده آلی، پ‌هاش، قابلیت هدایت الكتریكی و كربنات كلسیم معادل و قابلیت استفاده عناصر خاك شامل فسفر، پتاسیم، آهن، منگنز، مس و روی اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد كه رویشگاه اول به دلیل قرار گرفتن در اراضی پست دارای شوری بیشتر، بافت سنگین‌تر و گونه‌های گز شاهی كوتاه‌تر بودند. گز شاهی سبب افزایش مقدار ماده آلی، قابلیت هدایت الكتریكی، فسفر، پتاسیم، آهن، منگنز، مس و روی گردید اما بر بافت خاك و كربنات كلسیم معادل تأثیری نداشت. سالسولا مستقل و زیر گز شاهی سبب افزایش ماده آلی خاك گردید و تأثیر آن بر مقدار منگنز و روی قابل استفاده خاك بیشتر از سایر عناصر بود. سالسولا زیر گز شاهی در واحد اراضی پست، شوری خاك را تغییر نداد در حالی كه سالسولا زیر گز شاهی در واحد دشت دامنه‌ای سبب كاهش شوری خاك گردید. به‌طور كلی به‌نظر می‌رسد مهمترین عامل در تعیین قابلیت استفاده عناصر مختلف و وضعیت حاصلخیزی خاك رویشگاه‌های مورد مطالعه، ماده آلی خاك باشد. ماده آلی از راه‌های مختلف مانند تأثیر بر پ‌هاش خاك، تولید عوامل كلات كننده، جذب سطحی عناصر، تجزیه و افزودن عناصر غذایی و بهبود شرایط فیزیكی خاك بر تحرك، رسوب و یا جذب عناصر غذایی مورد نیاز گیاه اثر می‌گذارد.

Halophytes may change different soil properties and nutrients availability by organic materials addition to soil and soil conservation against erosion agents. Destroying these lands and halophytes may have an undesirable effect on environment. To study the effects of physiographic position, plant variety and plant growth position (sole or under another plant) on soil properties of salt marshes, an investigation was carried out in Korsia region, Darab (Fars province). Soil samples were collected from the beneath of Tamarix aphylla and Salsola rigida (sole and under Tamarix) and between plants with triplicates in two different salt marshes with lowland and piedmont plain positions. Soil properties including particle size distribution, organic matter, pH, EC and equivalent calcium carbonates and nutrients availability including P, K, Fe, Mn, Cu and Zn were determined. Results indicated that lowland had more saline and heavier textured soil and shorter Tamarix aphylla as compared with piedmont plain. Tamarix aphylla increased organic matter, EC, P, K, Fe, Mn, Cu and Zn; however, it had no effect on soil texture and equivalent calcium carbonates. Salsola rigida increased organic matter and its effect on available Mn and Zn was more than other nutrients. Salsola rigida under short Tamarix aphylla did not change soil salinity; while Salsola rigida under long Tamarix aphylla decreased soil salinity. Generally, it seems that organic matter is the most important factor on different plant nutrients availability and soil fertility status of the soils studied. Organic matter affects mobility, precipitation or nutrient uptake by the effect on pH, chelating agent production, nutrient adsorption, and nutrient release due to decomposition and soil physical properties improvement.