روايات طينت و اختيار انسان

The Traditions of "Tinat (Substance)" and Man's Free Will

در جوامع روايي شيعي، رواياتي وجود دارد كه بر اساس آنها خداوند انسان هاي مؤمن را از ماده اي خوشبو و خوشايند با عنوان طينت عليين، و انسان هاي كافر را از ماده اي بدبو و ناخوشايند با عنوان طينت سجين آفريده است. از ظاهر اين روايات چنين برداشت مي شود كه نقش اين طينت اوليه تنها در حد ماده اوليه آفرينش انسان نبوده بلكه فراتر از آن، امور مهمي همچون سعادت و شقاوت انسان با آن گره خورده است، ظاهر اين روايات دال بر اين است كه اين ماده اوليه به نحو بسيار پر رنگي در ايمان و كفر و طاعت و معصيت آدمي مؤثر است، به گونه اي كه ارتكاب معاصي و اعمال قبيح از ذات و طينت كافر بر مي خيزد و اعمال نيك و حسنات از جوهر و طينت مؤمن ناشي مي شود. مسلم است كه اين روايات با اين تعابير، منافي اختيار انسان و به تبع آن عدل الاهي است. از اين رو انديشمندان پيشنهاد نموده اند. تحقيق حاضر اين راه حل ها را گزارش، بررسي و نقد كرده و در نهايت، راه حل و رويكرد جديدي را در تفسير و تاويل اين روايات پيشنهاد داده است.

According to some traditions in Shia’s hadith collections, man's substance or the very clay from which he is created, called "Tinat" in Shia texts, has a fundamental role in his happiness and misery, or becoming a believer or nonbeliever. According to the traditions, God has created the believers from pleasant and good quality clay called "Tinat Ellyeen (most lofty substance)" and nonbelievers from unpleasant clay called "Tinat Sijjin (the lowest depth)". Arguably, these traditions with such interpretations are contrary to man's free will and thus to divine justice. Therefore, different scholars have greatly tried to resolve this contradiction and proposed different solutions. The present paper recounts, reviews and criticizes these solutions and finally proposes a new solution and approach to interpret and explicate these traditions.