نامۀ عمل در نظام حكمت صدرايي

The Record of Deeds in Sadra's Philosophical System

از آموزه‌هاي ديني در حوزۀ معادشناسي نامۀ عمل است كه بر اساس آيات و روايات در بردارندۀ همه اعمال، نيت‌ها و باو‌رهاي انسان است و در قيامت بسته به نوع آن‌ها از سمت راست يا چپ به او داده مي‌شود. با توجه به اين‌كه اين نامه نمي‌تواند از سنخ كتاب و دفتر دنيوي باشد‌‌، دانشمندان مسلمان با اين پرسش روبه‌رو شده‌اند كه حقيقت نامۀ عمل چيست. يكي از پاسخ‌هاي مهم به اين پرسش‌‌، تبيين فلسفي حكيم الهي ملاصدراست كه حقيقت نامۀ عمل را روح و قلب انسان مي‌داند. اين مقاله‌‌، ضمن اشاره به ديدگاه‌هاي گوناگون در باب نامۀ عمل‌‌، به گزارش تبيين فلسفي ملاصدرا و بيان مباني و نيز ثمرات تبيين او مي‌پردازد و سپس نشان مي‌دهد كه اين تبيين نه‌تنها از حيث سازگاري دروني با نظام فلسفه صدرايي از ابهاماتي برخوردار است‌‌، از جهت همخواني با آموزه‌هاي ديني نيز با تأملاتي روبه‌روست.

One of the religious teachings in eschatology is the records of deeds which, according to Quranic verses and traditions, includes all man's deeds, intentions, and beliefs, and will be given to our left or right hand on the Resurrection Day, depending on their contents and types. Since such records cannot be in the form of a worldly book and notebook, Muslim scholars are faced with the question as to what is the reality and nature of these records. Mulla Sadra's philosophical explanation about the records of deeds which regards man's soul and heart as the reality of these records, is one of the important answers given to this question. While indicating different views regarding the records of deeds, the present paper discusses Mulla Sadra's philosophical explanation and explains its foundations and outcomes; it then shows that such an explanation not only suffers from some ambiguities in terms of its internal correspondence with the Sadrian system of philosophy, but also necessitates some contemplation about its correspondence with religious teachings.