چهار رُكن اَبدال در مثنوي سلسله الذَّهَب جامي

عبدالرحمن جامي - كه خود از دست پروردگان مكتب تعالي بخش عرفان و شناخت حقيقت است- در جاي جاي آثار خويش، بخش مهمي را به بيان مسائل عرفاني و معرفت حقيقي اختصاص داده است. از جمله در مثنوي سلسله الذّهب به بحث درباره ي آداب سلوك صوفيه - كه شامل چهار ركن اَبدال با عناوين: « عزلت، صمت، جوع و سهر" است مي پردازد و تصوّف را حقيقت اسلام دانسته، رسيدن به بالاترين مراحل عرفان نظري و عملي را در پرتو سير و سلوك مي داند. جامي در شرح اين چهار ركن از آرا و افكار ابن عربي به ويژه رساله ي حليه الابدال او تأثير خاص پذيرفته است. وي " عزلت" را كليد گنج شهود و علاج رنج وجود خوانده، به دو نوع عزلت اشاره مي كند: اول - عزلت سالكان به جسم. دوم - عزلت عارفان به هوش و خِرد و پس از آن به بيان سه دسته از طبقات ارباب عزلت مي پردازد. در بحث از " صمت" (=خاموشي) نيز دو نوع آن، يعني: خاموشي زبان و خاموشي دل را بيان مي دارد. در مبحث " جوع"، شرح اقسام جوع از قول ابن عربي را مطرح مي كند و بالاخره در بحث از « سهو» به اهميت آن و اجتناب ناپذير بودنش براي سالك طريقت صحّه مي گذارد.