معرفي نسخۀ خلاصه التواريخ؛ اثرسبحان راي بتالوي

حمله مغول به ايران (سال614 هـ .ق.)وبعد از آن تأسيس سلسله صفويه (905-1148هـ.ق) حوادث و مسائلي را براي ايران رقم زد كه يكي از آن عوامل مهم رواج تاريخ نگاري وديگري رابطه نزديك ايران با هند ورواج كامل زبان فارسي در آن ديار بود. سلاطين هند نيز چون ديگر پادشاهان به ماندگاري نام خود وفتوحاتشان علاقه مند بودند. لذا كار تاريخ نگاري در كنار ديگر آثار ادبا چهر ه اي منحصر به فرد گرفت. وجه غالب تاريخ نگاري هندِ عصر اسلامي، سيطرۀ زبان فارسي و ديدگاه هاي تاريخ نگارانۀ ايراني بر آن است هر چند كه نبايد از واژه هاي عربي وتركي غفلت كرد. مورخان اين دوره (عصر اورنگ زيب عالمگير) تاريخ نگاري خود را بر سه عنصر اصلي بنا نهاده اند كه عبارتند: از تاريخ نگاري ايراني، يافته هاي تاريخ نگاري دورۀ حاكميت دهلي ودستاوردهاي تاريخ نگاري هند پيش از اسلام از رهگذر ترجمه . اورنگ زيب (1068-1118هـ. ق)با وجود جنگ هاي داخلي وعلل ديگرمثل متدّين بودن وامتناع او از تظاهروخودنمايي چندان از مورخان حمايت نمي كرد امّا به در خواست او «عالم گير نامه» به وسيله محمد كاظم تدوين گرديد(البته ناتمام). هم چنين در دوره او كتاب «خلاصه التواريخ»به وسيلۀ «سبحان راي بتالوي» در سال 1107(هـ.ق) به رشته تحريردر آمد.اين كتاب يكي از معروفترين كتب تاريخي مورخان هندوي عهد تيموريان هند است كه در چهلمين سال سلطنت اورنگ زيب (1107هـ. ق)به پايان رسيده است. نويسنده حدود 10سال براي نوشتن آن وقت صرف كرده ومي گويد هدف ازاين تأليف، عبرت گرفتن از گذشتگان واز خواب غفلت بيدار شدن است تا مبادا عمر خود را صرف امور فاني ولذات جسماني نمايند..