گمان فردوسي

بخش بزرگي از درون ماية ادب كهن فارسي را گفتارهاي فلسفي گونه تشكيل مي دهد؛ از اين ميان، اگر چه شاهنامه روايتگر اسطوره ها، افسانه ها و تاريخ يك ملّت است؛ امّا به شيوة تحليلي مي توان بسياري از باورهاي فلسفي شاعر را از آن دريافت. در اين مقاله، بر اساس ديباچة كتاب و ديگر گفته هاي حكيم فردوسي در ميانة داستان ها؛ به خصوص داستان سياوش و با استفاده از رهيافت هاي واژگاني، معنايي و به كمك تفسير فلسفي، موضوع «گمان» از نگاه فردوسي تحليل مي شود. نتايج نشان مي دهد كه مقولة گمان از اجزاء جدانشدني حوزة معرفت شناسي فردوسي است؛ به اين سبب، وي در ضمن داستان ها، براي رسيدن به يقين از گذرگاه گمان به شكلي روشمند عبور كرده است و با ملايمت در اين مسير گام مي نهد و از شك گرايي افراطي فاصله مي گيرد. فردوسي پيش از رواج شكّاكيّت در سده هاي شانزدهم و هفدهم ميلادي، نگاه فلسفي به مسئله شك و مراحل، مراتب، شيوه، انواع، اصول، اهداف آن و يقين و... داشته است؛ وليكن به صورت نظريه اي مدوّن ديده نمي شود.