لباس و پوشش در آيينة ادبيات عرفاني (با تكيه بر آثار عطار نيشابوري)

تصوف و عرفان به صورت امري حقيقي و واقعي در دنياي ادب فارسي مطرح بوده‌است و تار و پود لطيف نظم و نثر فارسي را پنجة ظريف عرفان به هم تنيده‌ است. بنابراين لازم و ضروريست كه براي شناخت و درك بهتر عرفان اسلامي تمام تار و پود آن جزء به جزء مورد نقد و بررسي موشكافانه قرار گيرد. يكي از راه‌هاي درك و شناخت زبان عرفان و تصوف، شناخت نمادها و نشان‌هاي ايشان در لباس آنها مي‌باشد چرا كه يكي از زواياي بسيار مهم و بعضاً با رويكرد اصطلاح خاص، بحث جامه و لباس مي باشد كه از منظر عارفان در آيينه ادبيات عرفاني به طور خاص و با معاني و مباني عميقي ارائه شده‌است. از اين رو جستار حاضر تلاش دارد تا با روش توصيفي و تحليلي نماد جامه و لباس را از ديدگاه عرفا در شعر عطار نيشابوري مورد بررسي و نقد قرار دهد. و نشان دهد كه متصوفه چه تأويل و تفسيري از جامه و لباس ارائه داده اند و بيان كند كه ايشان در عرفان و تصوف در ابعاد صوري و باطني چه مراتب و درجاتي را براي لباس و جامه قائل شده اند و چه تعابير و تركيبات و كلماتي از جامه و لباس و مضاهات و مضافات ارائه داده‌اند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه از جامه و لباس در متون عرفاني سبك عراقي به ويژه آثار عطار نيشابوري تنها به عنوان پوششي ساده ياد نشده‌است و براي پوشيدن برخي از لباس‌ها و جامه‌ها شرايطي خاصي قرار داده‌اند. در آثار عرفاني تعابير و تركيبات مختلفي از لباس و مشتقات آن ارائه داده‌اند، گاهي برقع را حجاب بين محب و محبوب تأويل مي‌كنند، خلعت را الطاف الهي از جانب محبوب حقيقي معرفي مي‌كنند، براي خرقه انواع و اقسامي قائل مي‌شوند؛ خرقة تبرك و خرقة ارادت، حجاب را مانعي بين معشوق و عاشق مي‌دانند و... كه در پردازش موضوع به آن پرداخته مي‌شود.