فرآيندهاي مكاني - فضايي در گونه شناسي مسكن روستايي مورد مطالعه: (استان چهارمحال و بختياري؛ دهستان كيار غربي)

(Spatial-Locational Processes in the Typology of Rural Housing Case study: (Chaharmahal va Bakhtiari province, West Kayar rural district

سكونتگاه­ هاي روستايي همچون ديگر نظام ­هاي زيستي با توجه به موقعيت فضايي و نحوه و محل استقرار خود، به صور مختلف در معرض پويايي و دگرگوني مداوم قرار دارند و متأثر از موقعيت و جايگاه مكاني - فضايي خود در گذر زمان همواره دستخوش تحولات شده­ اند، اما پرسش اينجاست كه آيا اين دگرگوني متناسب با مقتضيات جامعه روستايي بوده است؟ در اين پژوهش تنها تغيير الگو و تحول عملكردي خانه­ هاي روستايي مورد بررسي قرار نمي­ گيرد، بلكه هدف، تحليل نقش عوامل مكاني - فضايي بر گونه­ شناسي مسكن روستايي و نيز چگونگي و دامنة اين تغيير و تحولات ساختاري در همسويي با مناسبات امروز است به گونه­ اي كه نقش و اهميت آن در روند زندگي و فعاليت روستايي دچار خدشه نشود. از آنجا كه اين تحقيق با رويكرد به آينده، به منظور پيدايش انديشه ­اي تازه انجام مي‌شود، در زمره تحقيقات توسعه محور و كاربردي قرار مي‌گيرد. در اين پژوهش با استفاده از روش ­هاي كتابخانه ­اي و ميداني، داده ­هاي آماري و اطلاعات لازم جمع­ آوري شده است­. در روش ميداني نيز 10 روستاي دهستان كيار غربي از توابع استان چهارمحال و بختياري مورد مطالعه قرار گرفته است. پس از تكميل پرسشنامه اطلاعات به دست ­آمده با استفاده از نرم­ افزارspss، داده­ پردازي شده­ اند. يافته ­ها نيز حاكي از آن است كه از ميان پارامترهاي مكاني- فضايي، مؤلفه­ هاي اجتماعي - فرهنگي و اقتصادي بيش از مؤلفه­ هاي طبيعي - اكولوژيكي بر گونه مسكن روستايي در منطقه مورد مطالعه تأثير داشته­ اند. همچنين، تغيير تأثيرگذاري فرآيندهاي فضايي بر موقعيت ­هاي مكاني متفاوت مورد تأييد است. نتايج حاصل نشان مي ­دهد با توجه به تحولات كاركردي عميق در خانه‌هاي روستايي منطقه مورد مطالعه، انطباق با محيط طبيعي از بين رفته و مساكني با طرح و نقشه‌هاي شهري بروز يافته است. بنابراين، بايد با ارائه الگويي مكاني - فضايي كه مطابق با محيط و فرهنگ مردم اين منطقه است براي مقابله با ناهمگوني‌ها و ناهنجاري‌هايي كه بافت و الگوي روستا را بر هم ميزند اقدام كرد.

Like other biosystems, rural settlements are subject to varying dynamism and transformations due to their spatial positions and locations. They are affected by their spatial-locational positions and have always undergone changes over time. But the question is whether this transformation has been commensurate with the needs of the rural community? In the present study, not only the changes in the pattern and performance of rural houses are considered, but also it analyzes the role of spatial-locational factors affecting the typology of rural housing. Attention is also paid to the extent and scope of such structural changes in accordance with today's circumstances. Since the current study is based on a futuristic approach, it is considered as a development-oriented research in order to emerge a new thought. Both documentary and field methods were applied to collect required data and information. For the first, relevant books, articles, reports, documents, annual reports and other sources of information were reviewed, and for the second, 10 villages of a rural district namely western Kayar were selected as samples in Chaharmahal-o-Bakhtiari province. After completing the questionnaire, the data were processed using SPSS software. Findings of the present study suggest that: from a spatial-locational viwpoint, socio-cultural and economic components have more influence on the type of rural housing than the natural-ecological components. It also was confirmed that spatial processes have different effects on different places. The results show that, due to the profound functional transformations in rural houses in the study area, the adaptation to the natural environment has largely been replaced by adaptaion to urban plans. Therefore, There is a need to introduce a proper spatial-locational pattern to be in accordance with environmental characteristics and cultural features of the region. Such a pattern can deal with the heterogeneities and abnormalities that overwhelm the texture and pattern of the villages.