تحليل عوامل موثر بر زيست پذيري بافت هاي فرسوده شهري (مطالعه موردي: بافت فرسوده شهر زنجان)

(The Analysis of Factors Affecting the Livability in Urban Distressed Areas: Old Textures of Zanjan (A Case Study

زيست پذيري از جمله مفاهيم و رويكردهاي است كه در پي كاهش مشكلات زيست محيطي، اقتصادي، اجتماعي شهرها و جوامع بر مبناي نيازها و ظرفيت هاي آن است. اين مفهوم عام نوعي از معاني در زمينه هاي كالبدي اجتماعي - فرهنگي، اقتصادي و زيست محيطي از لحاظ ذهني و عيني را در بردارد؛ براي تامين استانداردهاي زيست محيطي در بافت فرسوده شهر از اهميت و ضرورت قابل توجهي برخوردار است. ضعف در برنامه ريزي ها و مديريت شهري و نارسايي استراتژي هاي زيست پذيري شهر بالاخص زيست محيطي بافت فرسوده شهرها چالش هاي متعددي را در نظام فضايي شهري به وجود آورده است. از ابر رو هدف اين تحقيق، شناسايي و تحليل عوامل موثر بر زيست پذيري بافت هاي فرسوده شهر زنجان است. روش تجزيه و تحليل داده ها از روش هاي استنباطي؛ آزمون T تك نمونه اي؛ تحليل واريانس (ANOVA)؛ آزمون تعقيبي شفه و تحليل عاملي و نرم افزارهاي SPSS و GIS استفاده شده است. با روش نمونه گيري احتمالي تعداد 381 نفر از ساكنان بافت به صورت تصادفي ساده مورد ارزيابي قرار گرفته است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه زيست پذيري بافت فرسوده شهر زنجان با ميانگين 2/77 و آمار t 4/819 در حد متوسط است. همچنين طبق نتايج آزمون تحليل واريانس (ANOVA) با رد فرضيه صفر ( 0/05>HO≠P)، شرايط زيست پذيري در بافت شمالي، جنوبي و بازار يكسان نيست. در اين زمينه، نتايج آزمون شفه نشان مي دهد كه شرايط زيست پذيري در بافت شمالي، نسبت به بافت جنوبي و بافت بازار بهتر است. همچنين شاخص مديريتي در هر سه بافت ضعيف است. علاوه بر اين، نتايج تحليل عاملي نشان داد كه مهمترين عامل در تبيين زيست پذيري بافت فرسوده شهر زنجان، عامل زيست محيطي (5/537) با سهم واريانس 43/38 مي باشد و اين عامل بيشترين ارتباط و همبستگي را با شاخص مديريتي (0/717) و كالبدي (0/674) دارد؛ در نتيجه براي رسيدن به يك زندگي مطلوب در بافت فرسوده شهر زنجان بايد مسائل فضاي زيست محيطي؛ مديريتي و كالبدي را در سياست گذاري هاي شهري و برنامه هاي اجرايي و عملياتي مورد تاكيد بيشتر قرار گيرد.

The life quality in old textures is lower than other urban areas. The wide texture of Zanjan is also not an exception. The ecological examination of texture reflects the decentralization and emigration of citizens from historical texture, due to its nonlivability. There are more than 492 hectares old textures in Zanjan; this has led to desolation of central district. Since there has not been a comprehensive study on survivability of urban old textures, this study aims to institutionalize the concept of livability in literature of geography and urban planning in Iran and consider the problems in old urban textures and livability of these textures. Materails and Methods This was applied descriptive-analytical research. The library study was used to obtain theoretical foundation. The quantitative and qualitative methods (Direct observation, closed questionnaire, and interview) were used for collecting the data. Using simple random sampling method, 381 citizens were selected as sample. Using SPSS software, the inferential statistics (one-sample t-test, ANOVA, Scheffe post-hoc test, and factor analysis test) were conducted to analyze the data. The data were represented using GIS. Discussion The findings indicated that the mean of livability status in Zajan is equal to 2.77. According to results of ANOVA test, with rejection of null hypothesis (HO ~ P <0.05), the livability condition is not the same in north, south and market areas. Conclusion In this regard, the results of Scheffe test showed that the livability conditions in northern context are better than southern and market textures. The management index was also weak in all three textures. In addition, the results of factor analysis showed that the environmental factor (5.537) is the most important factor in explaining the livability of old textures in Zanjan; the contribution of variance was 43.38. This factor had the highest correlation with management (0.717) and physical (0.667) indices. However, in order to achieve a desirable life in old texture in Zanjan, the environmental, managerial, and physical issues should be considered in urban planning and policy making.