عوامل محيطي مؤثر بر پراكنش گونه Prangos ulopteraدر مراتع استان اردبيل

Environment factors affecting the distribution of Species Prangos uloptera in Rangelands of Ardabil Province

هدف تحقیق بررسی عوامل محیطی مؤثر بر پراكنش گونه Prangos uloptera DC. در مراتع استان اردبیل بود. ابتدا رویشگاه‌های جنس Prangos شناسایی و رویشگاه‌هایی كه در آنها گونه مورد بررسی حضور داشت انتخاب شد. در مجاورت هر رویشگاه در مكان‌های عدم حضور گونه، نیز نمونه‌برداری انجام شد. در مكان‌های نمونه‌برداری 3 ترانسكت به طول 100 متر مستقر و در طول هر ترانسكت در 10 پلات چهار مترمربعی درصد تاج پوشش و تراكم گونه تعیین شد. نمونه خاك از ابتدا، وسط و انتهای هر ترانسكت برداشت شد. در مكان‌های نمونه‌برداری ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب و در آزمایشگاه برخی خصوصیات خاك تعیین شدند. از آزمون t مستقل و روش تجزیه خوشه‌ای به‌ترتیب جهت مقایسه و طبقه‌بندی مكان‌های حضور و عدم حضور گونه و آنالیز تشخیص برای تعیین اهمیت پارامترهای مؤثر در حضور این گونه استفاده شد. نتایج آزمون t نشان داد كه در مكان‌های حضور و عدم حضور گونه تمام متغیّرها بجزء دما و بارندگی تفاوت معنی‌داری دارند. با توجه به نتایج تجزیه خوشه‌ای گونه در مكان‌های با ارتفاعات و شیب زیاد، ماده آلی، نیتروژن و درصد شن بالا انتشار بیشتری دارد. نتایج حاصل از آنالیز تشخیص نشان داد كه پارامترهای اقلیمی شامل بارندگی و دما و همچنین ارتفاع از سطح دریا و درصد شن در درجه اول و در درجه دوم جهت شیب و خصوصیات مربوط به خاك شامل نیتروژن و فسفر مهمترین عوامل مؤثر در انتشار گونه‌های مورد مطالعه هستند. با توجه به نتایج می‌توان در پیشنهاد گونه برای مدیریت، اصلاح و احیاء مراتع به‌طور مناسب‌تری تصمیم‌گیری نمود.

The aim of this study was to investigate the effects of environmental factors on distribution of Prangos uloptera in rangelands of Ardabil province. The habitats of Prangos were identified and the habitats, in which the study species was present, were selected. Sampling was also carried out in the vicinity of each habitat where the study species was not present. Three transects of 100-m length were established, on which canopy cover percentage and density of species were measured within 10 plots of 4m2. Soil samples were taken from the beginning, middle and end of each transect. In sampling places, altitude, slope, aspect, and soil characteristics were measured. Independent t test and cluster analysis were applied to comparison and classification of presence and non-presence areas and determination function was applied to determine the importance of factors affecting the presence of this species. The results of t test showed that there were significant differences between all variables except for temperature and precipitation. According to the results of cluster analysis, the studied species had more distribution in places with high altitude and steep slopes, high organic matter, and high nitrogen and sand. The results clearly showed that climatic parameters including precipitation and temperature as awell as altitude and sand percentage in the first grade and then aspect and soil characteristics including nitrogen and phosphorus in the second grade were the most important factors affecting the distribution of study species. According to the results, better decisions could be taken to use this species for range management, improvement and reclamation.