مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي نقوش منسوجات قرون اوليه اسلامي (از قرن اول هـ . ق)تا اواخر دوره سلجوقي)

چكيده فارسي :

هدف اصلي اين پژوهش، بررسي و مطالعه نقوش به‌كاررفته در منسوجات قرون اوليه اسلام از قرن اول تا اواخر دوران سلجوقي است. ضمن اينكه نگارندگان به تاثيرپذيري نقش‌مايه‌هاي بافته‌شده روي پارچه‌ها از آيين نوين اسلام و ايران قبل از اسلام در دوره مهمي از تاريخ، يعني زمان تداخل آيين اسلام با فرهنگ باستاني اين سرزمين توجه كرده‌اند. در اين دوران، هنرمندان ايراني اصالت خويش را در به‌كارگيري نقش‌مايه‌هاي باستاني ايران بر مصنوعات حفظ كردند و به‌گرمي پذيراي اسلام و فرهنگ اسلامي شدند. ازاين‌رو، در منسوجات اين دوران نيز شاهد روند پيشرفت و تكامل پارچه‌بافي ساساني با مضامين مشابه و استفاده از نقوش ظريف‌تر با جزييات بيشتر هستيم كه به ديدگاه هنر اسلامي در باب پركردن فضاهاي خالي جامه عمل مي‌پوشاند. بنابراين، در اين مقاله سعي شده است انواع نقش‌مايه‌هاي بافته‌شده روي پارچه‌ها تقسيم‌بندي و بررسي شود و ميزان تاثير و تاثر نقش‌مايه‌هاي قبل و پس از اسلام به‌دقت مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. روش اين تحقيق، اسنادي است. نتايج نشان مي‌دهد نقش‌مايه‌هاي حيواني و گياهي روي پارچه‌هاي مورد بحث اغلب، متاثر از هنر و باورهاي ساسانيان است و وجه تمايز آن‌ها با منسوجات ساساني، پرداختن به ‌برخي ريزه‌كاري‌ها و نقوش‌ جزيي و پركننده، ضمن القاي مفاهيم عميق عرفاني- اسلامي با به‌كارگيري خط‌نگاره‌هاست.