بررسي ساختار و زواياي ديد باغ‌ايراني در نگارگري ‌باغي و قالي‌هاي ‌باغي دوره صفويه

Study of Structure and Viewing Angles of Persian Garden in Persian Garden Paintings and Garden carpets in Safavid Period

باغ ايراني يكي از موضوعات تصويري رايج در حوزه نگارگري و قالي است. گونه‌هاي مختلف هنر ايراني بعد از اسلام توجه خاصي به بازنمايي باغ داشته‌اند. پژوهش حاضر بر آن است كه باغ‌ايراني و ساختار باغ‌سازي دوره صفوي را در دو حوزة تصويري قالي و نگارگري مورد مطالعه قرار دهد. لذا اين پژوهش به بررسي تطبيقي تركيب‌بندي و زواياي ديد در قالي‌هاي‌باغي و نقاشي دوره صفويه و ارتباط آنها با يكديگر مي‌پردازد تا از اين طريق بتواند به ساختار طراحي باغ و نگاه تجسمي ناظر در اين دو حوزه تصويري دست يابد. روش تحقيق در اين پژوهش توصيـفي- تحليلي بوده، تجزيه و تحليل اطلاعات به شيوه جزيي‌نگر (استقرايي) انجام گرفته و پژوهش از نوع تحقيقات كيفي با رويكردي تطبيقي است. بخش اصلي مطالعات اين پژوهش بر‌اساس داده‌هاي كتابخانه‌اي صورت گرفته است. هدف پژوهش حاضر بررسي ساختار اصلي باغ در قالي‌ها و نگارگري‌هاي دوره صفوي است، تا به تفاوت‌ها و تشابهات دو حوزه تصويري در امر باغ‌سازي بپردازد. در همين راستا پرسش اصلي پژوهش حاضر اين است كه چه نسبت ساختاري ميان قالب باغ در نگارگري و قالي‌باغي عصر صفوي وجود دارد؟ فرضيه مقاله حاضر بر اين است كه دو قالب هنري قالي‌باغي و نگارگري داراي تأثيرگذاري متقابل و روابط بينامتني هستند، لذا در پي مطالعات انجام گرفته در جامعه آماري دوره صفوي، از جمله 20 قالي و 46 نمونه نگاره كه 5 نمونه از هركدام به طور تصادفي جهت تجزيه و تحليل انتخاب شده و مورد بررسي قرار گرفته‌اند و با تجزيه و تحليل آنها و با رويكرد ساختارشناسانه و بينامتني، به اثبات فرضيه مورد نظر پرداخته شده است. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد كه تركيب‌بندي باغ‌ايراني در نگاره‌ها و قالي‌هاي‌باغي دوره صفويه برگرفته از الگوي چهارباغ بوده و تأكيد بر مركزيت حوض، شبكه آبرساني جريان آب، تقارن، طبيعت‌گرايي، هماهنگي بين عناصر موجود در باغ و تفكيك فضاها تأكيد دارد. زواياي ديد موجود در اين دو حوزه تصويري با توجه به موقعيت قرارگيري ناظر به لحاظ ديداري متفاوت است.

Iranian garden is one of the frequent and popular subject matters in Iranian paintings and carpets. The various types of Iranian art in Islamic period widely focused on displaying gardens. The present study aimed at examining Iranian garden and the process of building gardens in Safavid period in two visual fields of painting and scarpets. Therefore, this researchtries to study the composition and viewing angles of on garden carpets and Iranian paintings of the Safavid period and their mutual relationship. soSo that it could reach a comprehensive structure of designing gardens and spectator’s visual imagination in this two visual fields. The study was in a type of descriptive analytic approach and data analysis was carried out inductively. The study was a qualitative research with a comparative approach. The main part of this study is based on library obtained data. The purpose was to investigate the main structure of garden in carpets and Iranian paintings of the Safavid period, to find out existing similarities and differences between these two visual fields. The main research question here is that what kind of the structural linkage is there between the form of garden in paintings and carpets of Safavid period? The hypothesis is that the two artistic forms of garden carpets and paintings have mutual effects and intertextual linkage.Therefore, and based on carried out investigations in Safavid period, we selected 20 carpets and 46 paintings,and finally we randomly selected 5 samples out of each group for analysis then we tried to confirm the hypothesis having structuralistic and intertextuasl orientation. . The results showed that the composition of Persian gardens in the Safavid paintings and garden carpets was derived from the Chahar Bagh pattern with the emphasis on the centrality of dock, water distribution network, symmetry, naturalism, harmony of elements of the garden and the separation of spaces. existingExisting viewing angels varied according to the spectator’s position.