درجه بندي تعزيرات: از نوآوري تا بازانديشي

Gradation of Tazirat: from Innovation to Rethinking

يكي از نوآوري هاي قانون مجازات اسلامي مصوب 1392 كه آثار مثبتي در نظام تقنيني به دنبال داشته است، ايجاد نظام درجه بندي مجازات هاي تعزيري است. از جمله اين آثار مثبت مي توان به آسان تر شدن اعمال اصل تناسب ميان جرايم و مجازات ها، هماهنگ سازي پاسخ هاي كيفري و تسهيل پياده سازي سياست فردي كردن مجازات ها اشاره كرد. در كنار اين محاسن، ايرادهايي نيز در نظام درجه بندي مجازات ها وجود دارد. اين مقاله پس از بررسي اجمالي نظام دسته بندي جرايم در قوانين برخي كشورها و مطالعه تاريخچه اين موضوع در نظام قانونگذاري ايران، با روش تحليل محتوا، محاسن و ايرادهاي نظام قانونگذاري در اين رابطه را بررسي كرده و پيشنهادهايي براي رفع آنها ارائه مي كند. ايرادهايي عبارت اند از جامع و مانع نبودن درجات تعزير، ابهام در تشخيص درجه برخي از جرايم، غيرمنطقي و خلاف قانون بودن ملاك تعيين تعزير در رويه قضايي، روشن نبودن ملاك تعيين مجازات اشد ميان جرايم متعدد داراي مجازات هاي متعدد، نامتوازن بودن فواصل ميان حداقل و حداكثر مجازات هاي داخل در يك درجه، نامتوازن بودن مجازات هاي داخل در يك درجه و عدم كاربرد يا استفاده نادرست از نظام درجه بندي تعزيرات در قوانين ديگر. راهكارهاي ارائه شده نيز عبارت اند از پيشنهاد احصاي تمامي مصاديق تعزير در ماده (19)، و خارج كردن مجازات هاي غيرتعزيري از شمول اين ماده، تصريح به شمول جزاي نقدي نسبي در درجات هشتگانه تعزير، پيشنهاد اصلاح تبصره «3» ماده (19)، ارائه فرمولي روشن براي تشخيص مجازات اشد در جرم واحد و همچنين در جرايم متعدد، پيشنهاد معياري واحد و متوازن، جهت اصلاح مجازات هاي داخل در يك درجه و استفاده صحيح از نظام درجه بندي در ساير قوانين.

Legislator's innovation in crime punishment gradation had positive effects in the legislative system. This innovation facilitates applying the principle of proportionality between crime and punishment، harmonizing criminal responses، and implementation of policy of individualization of the punishments. In addition to these advantages، there are disadvantages in the gradation system. After studying the gradation system in the legislation of some countries and the history of this system in Iranian legislation system، this article studies the advantages and disadvantages of Islamic Penal Code with content analysis method and makes suggestions to remove the disadvantages. These disadvantages are not all-inclusive degrees of punishment، the ambiguity of the degree of some crimes، illogical and contrary to the law criteria of judicial precedent، lack of clear criteria for determining the maximum punishment for multiple crimes، the imbalance of sanctions inside one degree and non-use or misuse of gradation system of sanctions in other laws. The solutions proposed include enumerating all instances of Tazirat under Article 19، and excluding other punishments، stipulating that relative fines are within eight-fold degrees of punishment، a proposal to amend Section 3 of Article 19، proposing a clear formula to determine the most severe punishment in multiple crimes، offering an unique and balanced criteria in order to amend the punishments inside one grade and proper use of gradation system on other laws.