مهلت معقول در مرحله پيش دادرسيِ كيفري؛ از سازوكارهاي اِعمال تا ضمانت اجراي نقض

Reasonable Deadline in the Prior to Criminal Legal Procedure Phase

ماده (3) قانون آيين دادرسي كيفري مصوب 1392، مراجع قضايي را مكلف ساختهاست تا با بي طرفي و استقلال كامل به اتهام انتسابي اشخاص در كوتاه ترين مهلت ممكن، رسيدگي و اتخاذ تصميم نمايند و از هر اقدامي كه باعث ايجاد اختلال يا طولاني شدن فرايند دادرسي كيفري مي شود، جلوگيري كنند. اين دغدغه قانونگذار اگرچه در جاي خود قابل احترام است لكن ناقص و ناشي از پندار ناتمام از يك اصل مسلم در مرحله پيش دادرسي كيفري يعني «مهلت معقول» است. چه آنكه مهلت معقول معنايي اعم از سرعت عمل در رسيدگي است. پژوهش حاضر كه متكفل بازشناسي مهلت معقول و مباحث مرتبط به آن است، پس از باز تعريف ماده مذكور به تبيين مباني فقهي و جرم شناختي مهلت معقول و ساز و كارهاي اجرايي آن در سياست جنايي ايران در چهار دسته نهادهاي ناظر بر حذف كامل فرايند كيفري، نهادهاي ناظر بر كوتاه كردن فرايند كيفري، قوانين ناظر بر تسريع فرايند كيفري و قوانين ناظر بر تدقيق فرايند كيفري پرداخته و در پايان، ضمانت اجراي حمايت از مهلت معقول در دستور كار قرار گرفته است. يافته هاي اين پژوهش گوياي آن است كه عدم رعايت مهلت معقول آنگاه كه موجب نقض يكي از اصول بنيادين آيين دادرسي كيفري مانند اصل ترافعي بودن يا اصل برابري سلاح ها شود بايد منتج به ضمانت اجراي بطلان گردد؛ در غير اين صورت حسب اهميت موضوع، ضمانت اجراهاي كيفري و انتظامي به صورت مجزا يا توامان نتيجه عدم رعايت مهلت معقول خواهد بود.

In Article 3 of the Code of Criminal Procedure enacted in 2013، given the principle of increasing the speed of criminal investigations، drafters of Iran Criminal Policy obliged judicial bodies to investigate and decide on alleged charges in the shortest possible time with complete impartiality and independence and avoid any measures that interfere or prolong the process of criminal procedure. Therefore، investigating in the shortest possible time or in a sense reasonable deadline، as one of the constituent elements of a fair trial، requires some explanations. In this regard، an attempt is initially been made to recognize the concept of reasonable deadline at the stage prior to criminal procedure (part one). After identifying the concept of reasonable deadlines، as a component of case management in the criminal courts، foundations of reasonable deadline are examined from the jurisprudence and criminology perspectives (part two) and in the third part of this article، aspects of criminal policy are investigated. Moreover، in the fourth part، using a supportive approach، executive guarantees of failure to adhere to the reasonable deadline are discussed.