شناسايي علل وقوع فرسايش خندقي با تاكيد بر خصوصيات خاك (مطالعه موردي: حوزه آبخيز آق امام)

Identification of causes of the occurrence of Gully erosion with emphasis on soil-related factors (case study: Agh Imam watershed)-

فرسايش خندقي از جمله انواع فرسايش آبي و تشديد شونده است كه رخداد و گسترش آن موجب تغييرات بارز در منظر زمين و پسرفت اراضي مي شود. هدف از انجام اين تحقيق بررسي اثر عوامل خاكي موثر بر وقوع فرسايش خندقي در حوزه آبخيز آق امام مي باشد. اين حوزه آبخيز با مساحت 5442.45 هكتار در شرق استان گلستان واقع شده است كه از نظر فرسايش خندقي داراي معضلات و مشكلات قابل ملاحظه اي مي باشد. در اين تحقيق با استفاده از بازديد هاي ميداني، خندق هاي موجود در منطقه شناسايي و مورد بررسي قرار گرفتند. سپس تعداد پنج خندق معرف انتخاب شدند و تعداد 10 نمونه خاك در داخل و 10 نمونه خاك در خارج از محدوده خندق ها (منطقه اي واقع در اراضي مجاور در بالادست خندق ها) در دو عمق 0-30 و 30-60 سانتي متري تهيه و مورد آناليز آزمايشگاهي قرار گرفتند. از آزمون مقايسه ميانگين دو جامعه آماري جهت بررسي نقش خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك در دو عمق مطالعاتي در ايجاد فرسايش خندقي استفاده به عمل آمد. نتايج نشان داد كه اختلاف معني داري در سطح 5 درصد، بين برخي از خصوصيات در خاك سطحي و زير سطحي وجود داشته است. به طوري كه در اين بين ميزان درصد سيلت (در هر دو عمق در مناطق خندقي)، درصد رطوبت اشباع (در هر دو عمق در مناطق خندقي)، هدايت الكتريكي(عمق زير سطحي در مناطق خندقي)، مواد خنثي شونده (در هر دو عمق در مناطق خارج از خندق)، درصد كاتيون تبادلي (عمق زير سطحي در مناطق خندقي)، نسبت جذب سديم (عمق زير-سطحي در مناطق خندقي)، درصد سديم تبادلي (عمق زير سطحي در مناطق خندقي)، به دليل مقادير بيش تر و اختلاف معني دار آماري توانستند نقش موثري در ايجاد فرسايش خندقي از خود نشان دهند.

Gully erosion in one of the different types of soil erosion by water that initiation and advancement of it can tend to the great changes on landscape and degrades the lands. The objective of the current study is to analyze the effects of soil-related factors on the occurrence of Gully erosion in the Age Imam watershed. This watershed، with an area of 5442.45 hectares، is located in the east of Golestan province، and experiences many substantial difficulties due to Gully erosion. In this study، ditches in the region were identified through field study. Then five ditches were selected and 10 soil samples from the within the ditch and 10 from outside the ditch were taken (a region in the adjacent area above the ditches)، from two depths (0-30 cm، and 30-60 cm) and were subjected to laboratory analysis. The comparison of the averages of the two statistical populations was used to analyze the physical and chemical characteristics of soil taken from two depths، Results showed that significant differences existed (on a 5% level) among some soil characteristics between surface soil and the soil below that، as: Percentage of Silt (at both depths، taken from the ditch)، percentage of saturation humidity (at both depths، taken from the ditch)، electric conductivity (at the lower depth، taken from the ditch)، neutralizing substances (at both depths، taken from outside the ditches)، cation exchange percentage (lower depth، taken from outside the ditch)، sodium absorption ratio (lower depth، taken from the ditches)، and the percentage of exchange sodium (at the lower depth، taken from the ditches)، had an effective role in Gully erosion، due to the higher amounts and statistical significances.