بررسي مقايسه‌اي بازدارندگي اسانس گياهان زنيان (Carum copticum C. B. Clarke) و هنده ‌بيد (‌‌‌Vitex pseudo-negundo (Hausskn.) Hand.-Mzt.) در رفتار تغذيه‌اي شپشه آرد Tribolium castaneum (Herbst)

Comparative study on deterrency of Carum copticum C. B. Clarke and Vitex pseudo-negundo (Hausskn.) Hand.-Mzt. essential oils on feeding behavior of Tribolium castaneum (Herbst)

در این بررسی اسانسهای استخراج شده از گیاهان زنیان Carum copticum C. B. Clarke و هنده بید Vitex pseudo-negundo (Hausskn.) Hand.-Mzt. به روش تقطیر با آب، جهت تعیین شاخصهای تغذیه‌ای شپشه آرد Tribolium castaneum (Herbst) مورد بررسی قرار گرفت. نرخ رشد نسبی، نرخ مصرف نسبی، كارایی تبدیل غذای خورده شده و شاخص بازدارندگی تغذیه برای ارزیابی اثر ضدتغذیه‌ای اسانس اندازه‌گیری شد. تیمارها به روش دیسك آردی در شرایط كنترل شده در دمای 1±27 و رطوبت نسبی 5±60 درصد و تاریكی ارزیابی شدند. در این آزمایشها 10 میكرولیتر از غلظتهای ppm 1500-100 از اسانس هر دو گیاه به همراه شاهد (فقط حاوی 10 میكرولیتر استون) به‌طور یكنواخت روی دیسك‌های آردی پخش شدند. پس از تبخیر حلال در هر تكرار 10 حشره كامل شپشه آرد روی دو عدد دیسك آردی قرار داده شد. پس از گذشت 3 روز از شروع آزمایش، شاخصهای تغذیه محاسبه شدند. نتایج نشان داد كه افزایش غلظت اسانس دو گیاه روی شاخصهای تغذیه شپشه آرد به‌طور معنی‌داری مؤثر بوده است. در این پژوهش، اسانس زنیان نرخ رشد نسبی، نرخ مصرف نسبی و كارایی تبدیل غذای خورده شده توسط شپشه آرد را به‌طور معنی‌دار بیش از اسانس هنده بید كاهش داده است. با افزایش غلظت، شاخص بازدارندگی تغذیه هر دو گیاه به نحو چشمگیر و معنی‌داری افزایش یافت و به‌شدت مانع از تغذیه حشرات كامل از غذایی كه در اختیار آنها بود، گردید. اما اسانس این دو گیاه از نظر قدرت تأثیر بر شاخص بازدارندگی بر یكدیگر برتری نداشتند. به‌طور كلی نتایج نشان داد كه خاصیت ضد‌تغذیه‌ای اسانس زنیان بسیار مؤثرتر از هنده بید است.

The essential oils extracted from Carum copticum C. B. Clarkeand Vitex pseudo-negundo (Hausskn.) Hand.-Mzt. using hydro distillation was tested against the stored product insect, Tribolium castaneum (Herbst),for antifeedant activity. Several experiments were designed to measure the nutritional indices such as relative growth rate (RGR), relative consumption rate (RCR), efficiency of conversion of ingested food (ECI) and feeding deterrence index (FDI). Treatments were evaluated by the method of flour disc bioassay in the dark, at 27±1°C and 60±5 % R. H. Aliquots of 10 µl of acetone (controls) or an acetone solutions of essential oils (100-1500 ppm) were spread evenly on the flour discs. The solvent was allowed to evaporate and then 10 adult insects were introduced into each treatment. After 72 h, nutritional indices were calculated. Results indicated that nutritional indices were significantly varied as essential oil concentrations increased. In this study, C. copticum decreased RGR, RCR and ECI significantly higher than that of V. pseudo-negundo essential oil. Both of plant essential oils, with the same activity, increased FDI as the oil concentration was increased, showing high feeding deterrence activity against T. castaneum. Generally, antifeedant activity of C. copticum was more effective than V. pseudo-negund.