بررسي تأثير كم‌آبياري و كود دامي بر خصوصيات كمي و كيفي اسفرزه (Plantago ovata Forssk.) در منطقه سيستان

The effect of deficit irrigation and manure on quantity and quality traits of plantago ovata Forssk. in Sistan region

به‌منظور بررسی واكنش عملكرد، اجزای عملكرد و خصوصیات كیفی گیاه دارویی اسفرزه (Plantago ovata Forssk.) به كم‌آبیاری و كود دامی آزمایشی در سال زراعی 86-85 در پژوهشكده تحقیقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه زابل به اجرا در آمد. آزمایش به‌صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوكهای كامل تصادفی با 4 تكرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری (فاكتور اصلی) در چهار مرحله رشدی گیاه (a1: آبیاری در سه مرحله سبز شدن، به ساقه رفتن و گلدهی؛ a2: آبیاری در دو مرحله به ساقه رفتن و گلدهی؛ a3: آبیاری در مرحله سبز شدن و گلدهی؛ a4: آبیاری فقط در مرحله گلدهی) در كرتهای اصلی و تیمارهای فرعی شامل سه سطح كود گاوی كاملاً پوسیده (در مقادیر عدم مصرف كود دامی، 20 و 40 تن كود دامی در هكتار) در كرتهای فرعی قرار گرفتند. صفات اندازه‌گیری شده شامل عملكرد و هفت صفت در ارتباط با آن بود. دو شاخص كیفی فاكتور تورم و درصد موسیلاژ نیز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد كه تیمارهای آبیاری بر روی عملكرد و سایر صفات بجز وزن هزار دانه و بیوماس دارای تأثیر معنی‌داری بوده است. بیشترین عملكرد بذر هنگامی بدست آمد كه آبیاری در سه مرحله رشدی انجام شد (228 كیلوگرم در هكتار). كود دامی نیز بر روی كلیه صفات بجز ارتفاع گیاه و وزن هزار دانه دارای تأثیر معنی‌داری بود. اثر متقابل این دو فاكتور در كلیه صفات بی‌تأثیر بود. همچنین این دو فاكتور بر صفات كیفی مورد بررسی نیز دارای تأثیر معنی‌دار نبودند. بنابراین بنظر می‌رسد در شرایط آب و هوایی سیستان وجود حداقل 3 بار آبیاری پس از كاشت و 40 تن كود دامی برای اسفرزه ضروری ‌باشد.

In order to investigate the effects of the two factors (deficit irrigation and manure) on yield and quality characteristic of the Plantago ovata Forssk. and experiment was conducted at the Research Farm, Zabol University. For this purpose split plot design based on completely randomized block with 4 replications was used. Results of the variance analysis indicated that there were significant difference between irrigation levels on the yield and it’s five dependent traits except 1000 seeds weight and Biomass. The application of manure showed significant effect for all traits except 1000 seeds weight and Plant height. Levels of irrigation and manure had no significant effects on the quality characters such as amount of mucilage and swelling factor.