مقايسه عملكرد بيولوژيكي، عملكرد كمي وكيفي اسانس و مراحل فنولوژيكي در كشت پاييزه، بهاره و تابستانه بادرشبويه (Dracocephalum moldavica L.)

Comparison of biological yield, essential oil content and composition and phenological stages of moldavian balm (Dracocephalum moldavica L.) in three planting dates

به منظور مقایسه كشت پاییزه، بهاره و تابستانه گیاه دارویی بادرشبویه از نظر عملكرد بیولوژیكی، عملكرد كمی و كیفی اسانس و مراحل فنولوژیك آزمایشی در قالب طرح كاملاً تصادفی با 3 تكرار در سالهای 85 و 86 در مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی اصفهان انجام شد. سه تیمار كشت پاییزه، بهاره و كشت تابستانه مورد مقایسه قرار گرفت. عملكرد بیولوژیكی در واحد سطح و زمان، ضریب توزیع، میزان اسانس 100 گرم ماده خشك، میزان اسانس در واحد سطح، ضریب تبدیل ماده تر به خشك و مدت زمان لازم تا گلدهی گیاه و تركیبهای اسانس، مورد اندازه‌گیری و مقایسه قرار گرفت. براساس نتایج بدست آمده از این مطالعه، كشت پاییزه این گیاه در منطقه اصفهان موفق نبود و یخبندان در مرحله برگ لپه‌ای باعث خشكیدن گیاه شد. عملكرد بیولوژی تر و خشك و عملكرد اسانس در واحد سطح اختلاف معنی‌داری داشت و اعداد بدست آمده برای این صفات در كشت بهاره 7/12 و 5/3 كیلوگرم در متر مربع و 3/10 میلی‌لیتر در متر مربع و برای كشت تابستانه 1/4 و 1 كیلوگرم در متر مربع و 1/4 میلی‌لیتر در متر مربع بود. ضریب تبدیل ماده تر به خشك در كشت بهاره 5/27 درصد و در كشت تابستانه 4/25 درصد بدست آمد. ضریب توزیع یا ضریب تبدیل عملكرد بیولوژیكی به عملكرد اقتصادی (سرشاخه گلدار و برگ) در كشت بهاره 7/46 درصد و در كشت تابستانه 2/62 درصد محاسبه شد. كیفیت اسانس نیز تحت تأثیر فصل كاشت قرار گرفت. مجموع 5 تركیب مهم اسانس بادرشبویه یعنی نرال، ژرانیول، نریل استات و ژرانیل استات در كشت بهاره 92 درصد و در كشت تابستانه 4/64 درصد اسانس را تشكیل دادند و بیشترین میزان تغییر مربوط به افزایش ژرانیل استات در كشت بهاره (3/35%) نسبت به كشت تابستانه (14%) بود. در كشت بهاره تعداد روز تا گلدهی 122 روز و در كشت تابستانه 61 روز بود. به‌رغم برتری عملكرد بیولوژیكی، كمیت و كیفیت اسانس در واحد سطح در كشت بهاره نسبت به كشت تابستانه چنانچه این صفات بر اساس واحد زمان محاسبه گردند و دیگر محدودیتها نیز در نظر گرفته شود، كشت تابستانه قابل مقایسه با كشت بهاره است.

In order to compare biological yield, essential oil content, composition and phonological stages of moldavian balm in three planting date seasons, a completely randomized design with three replications was conducted in 2006-2007 in Isfahan province.  Biological yield per date and area unit, allocation index, percentage and yield of essential oil, dry matter to fresh matter ratio and essence components and period of sowing to flowering were measured. According to results, the majority of seedlings were injured in autumn planting date (November). Fresh and dry biological yields, essential oil quality per m2 of moldavian balm had significant differences and in spring (March) were 12.7 kg, 10.3cc and 4.1kg and in summer (June) were 4.1, 1 kg and 4.1cc, respectively. Essential oil quantity were significantly higher than summer sowing date (June). 46.7% and 62.2% fresh biological matter changed to dry matter in spring sowing date and summer sowing date, respectively. Sum of five major components (neral, geraniol, geranial, neryl acetate and geranyl acetate) in essence were 92% and 64.4% in spring and summer sowing date and maximum change was seen in geranyl acetate (from 35.3% in spring to 14% in summer). Growth periods from sowing to flowering stage were 122 and 61 days in spring and summer sowing date, respectively. Thus, summer sowing date is comparable with spring sowing date.