ارزيابي شاخص هاي ناپايداري زيست محيطي با تاكيد بر آلودگي آب، آلودگي خاك و آلودگي صدا با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) در كلان شهر اهواز

Evaluation of environmental instability indicators with emphasis on water, soil and noise pollutions using Analytical Hierarchy Process (AHP) in Ahvaz metropolis

زمينه و هدف: شهرها به عنوان عامل اصلي ايجادكننده ناپايداري در جهان به شمار مي روند، در واقع با توجه به پيچيدگي ذاتي شهرها از لحاظ زيست محيطي، شناخت عوامل اصلي در جهت دست يابي به پايداري شهري ضروري به نظر مي رسد. هدف تحقيق حاضر، ارزيابي شاخص هاي ناپايداري زيست محيطي كلان شهر اهواز با تاكيد بر شاخص هاي آلودگي آب، آلودگي خاك و آلودگي صدا است. روش بررسي: تحقيق حاضر، از نوع كاربردي و روش آن توصيفي- تحليلي مي باشد. در اين راستا، پس از تبيين مفهوم پايداري شهري و ناپايداري شهري و شناخت معيارهاي موردنظر، با توجه به اهداف مطالعه، فرآيند تبديل معيارها به شاخص هاي كمي انجام شد و شاخص و زيرشاخص ها در چارچوب مدل وزنيAHP، اولويت بندي گرديدند. براي تحليل مكاني- فضايي داده ها، از نرم افزار GIS استفاده شد و مهم ترين شاخص هاي تبييني براي ارزيابي شاخص هاي ناپايداري زيست محيطي شهر اهواز، با تاكيد بر شاخص آلودگي آب، آلودگي خاك و آلودگي صدا مورد بررسي قرار گرفت. يافته ها: يافته هاي تحقيق نشان داد كه از لحاظ شاخص آلودگي آب، منطقه پنج با ضريب اثر 0.327 بالاترين ارزش وزني را در ميان مناطق شهري دارد و منطقه شش با وزن 0.033 كمتر از مناطق ديگر باعث آلودگي آب رودخانه كارون مي شود. از لحاظ شاخص آلودگي خاك منطقه چهار با ضريب اثر 0.331 با بيشترين ميزان آلودگي خاك روبرو است و منطقه هشت، با ضريب اثر 0.024 از آلودگي كمتري برخوردار مي باشد. از لحاظ شاخص آلودگي صدا هم منطقه يك با ضريب اثر 0.336 بالاترين ارزش وزني را در بين ساير مناطق دارد، از طرف ديگر منطقه هشت، با ضريب اثر 0.02 از آلودگي كمتري برخوردار است. بحث و نتيجه گيري: نتايج تحقيق نشان دادكه شهر اهواز بر اساس معيارهاي مورد بررسي، در شرايط زيست محيطي ناپايداري قرار دارد و ساختار زيست محيطي كنوني شهر اهواز با معيارهاي پايداري فاصله قابل توجهي دارد. در اين راستا آگاهي از وضعيت پايداري زيست محيطي نواحي مختلف شهري و شناخت وضع موجود مي تواند نقش مهمي در ارتقاي مديريت و برنامه ريزي و تخصيص بهينه منابع جهت بهبود رفاه ساكنين داشته باشد.

Background and Objective: Cities are considered as the main factor causing instability in the world. In fact، according to the inherent complexity of cities in terms of environmental issues، identification of the main factors in achieving sustainability is necessary. The aim of the present study was to evaluate the indicators of environmental instability in Ahvaz metropolis with a focus on indicators of water، soil and noise pollutions. Method: This study is a descriptive-analytical one using an applied method. In this context، after explaining the concept of urban sustainability and urban instability and identifying relevant criteria، according to the study، the conversion of criteria to quantitative indicators was done and the index and sub-index in AHP model were prioritized. To perform spatial analysis of the data، GIS software was used and the most important explanatory factors to assess the environmental indicators of instability in Ahvaz، with emphasis on the index of water، soil and noise pollutions were studied. Findings: Findings showed that considering the water pollution index، five area with the impact of 0.327 had the the highest weight value among the urban areas while six areas with the impact of 0.033 had the lowest value than other areas with water pollution in Karun river. In terms of soil pollution، four areas with effect coefficient of 0.331 had the the highest rate of soil pollution، and eight regions with effect coefficient of 0.024 had the least pollution. In terms of noise pollution، the region with effect coefficient of 0.336 had the highest weight value among other regions، while eight regions with effect coefficient of 0.02 had the least pollution. Discussion and Conclusion: Results showed that Ahvaz is in unstable environmental conditions and its current environmental condition is significantly far away from sustainability criteria. With this interpretations of situation، awareness about ecological sustainability of urban areas and understanding of the situation could play an important role in improving the planning and optimal allocation of resources to improve people's welfare Urban sustainability، Environmental instability، Water pollution، Soil pollution، Noise pollution، Ahvaz Metro