نقد كهن‌ الگويي سفرِ قهرمان در داستان هفت خان اسفنديار بر اساس نظريه ژوزف كمپبل

The archetypal criticism of the hero’s journey in the story of "the seven trials of Esfandyar” based on Joseph Campbell’s theory

موضوع اين نوشتار، تحليل نمادهاي داستان هفت خان اسفنديار، بر اساس نظريّة فرآيند فرديّت يونگ است كه در نظريّة تك ­اسطورة ژوزف كمپبل، نمود يافته است. كمپبل براي سفر قهرمانان اساطيري، به منظور دست­ يافتن به فرديّت، الگويي در نظر گرفته كه از سه مرحلة اصلي عزيمت، تشرّف و بازگشت تشكيل شده است. در اين مقاله، سفر اسفنديار در هفت خان با اين الگو و مراحل خردتر آن سنجيده و نشان داده شده است. خودآگاهِ‌ ايراني در هيأت اسفنديار، در پي توران كه ناخودآگاهِ‌ اوست،‌ به آن سرزمين سفر مي­كند. اسفنديار كه نمادي از كهن­ الگوي قهرمان است،‌ مي­كوشد تا با ناخودآگاهِ‌ درون بوحدت برسد. او به ياري پيرِ‌ فرزانه و امدادهاي غيبي، نخست در هفت وادي،‌ سايه را با خود هم­راه مي­كند و سپس با ورود به آستانِ ‌تشرّف و غلبه بر نفسِ امّاره، با سه آنيماي درون بوحدت مي­رسد و با بركتي كه از اين سفر بدست مي­آورد، به سويِ جامعة خويش بازمي­گردد تا با در دست­ گرفتنِ قدرتِ وعده داده شده از سويِ‌خودآگاه، به اصلاح و تحوّل جامعه بپردازد. اين­كه اسفنديار بعدها به رويارويي با رستم برمي­ خيزد و قدم در راه بي ­بازگشت مي­ گذارد، بيان­گر اين واقعيّت است كه در سفر مثاليش نتوانسته با ناخودآگاه بِيگانگي برسد. بي­ بهرگيِ او از فرايند فرديّت و سير ناقص او در روندِ كمال، موجب مي­شود تا بر تخت شاهي ننشيند و در نيمة راه زندگي، جان بسپارد.

The subject matter of this research is the analysis of the symbols used in the story of the seven trials of Esfandyar based on the theory of individuation process by Jung which finds expression in Joseph campbell’s theory of monomyth. In order to attain individuation, Campbell has considered a pattern for mythic heroes’ journey consisting of three main stages of departure, initiation, and return. The journey of Esfandyar in seven trials is examined according to this pattern and its minor stages. The Persian consciousness portrayed in Esfandyar’s profile is after Touran which is his unconscious. He journeys to this land. He who is a symbol of archetypal hero, attempts to unite with his unconscious within. With the aid of a wise mentor and occult forces, first in the seven trials Esfandyar accompanies the shadow, and then upon initiation and overcoming the carnal soul with three animas within attains unity. With a blessing acquired from this journey he returns to his society to gain power promised from the consciousness to reform and improve the society. The fact that Esfandyar later confronts Rostam and steps on a way with no return states the fact that in his exemplified journey he could not have united with his unconscious. Denied of the individuation process, together with his incomplete quest to reach wholeness, is the reason why he could not ascend the throne and unfortunately perishes half way through life.