تحليل چگونگي بازتاب گونه‌هاي بينامتني با شاهنامه در تاريخ‌نوشته‌هاي سلسله‌اي برمبناي بينامتنيت ژرار ژنت

The analysis of the manner in which dynastic historical accounts find expression in Shahnameh on the basis of intertextuality concept forwarded by Gerard Genette

بينامتنيّت مبتني بر پيوند يك متن با متن ­هاي ديگر است. اين متن­ ها مي­تواند از دو شاخة متفاوت، امّا وابسته به يك فرهنگ باشد، چنان­كه شاهنامه و متن ­هاي تاريخي سلسله­ اي اين­ گونه است. به اين صورت كه پيوند و ارتباط بسياري ميان پيش­متن شاهنامه و تاريخ ­نوشته­ هاي سلسله ­اي در طول ادوار متمادي ايجاد شده است. از اين رو، مسألۀ پژوهش اين است كه ارتباط بينامتني ميان شاهنامه و تاريخ­ نوشته ­هاي سلسله­ اي از سدة ششم تا ميانة سدة هشتم هجري چگونه است؟ بدين منظور از نظريّة ترامتنيّت ژرار ژنت كه يك نظريّة كامل در اين باره است، بهره مي­ بريم. هدف اصلي در اين جستار، دست­يابي به انواع هم ­حضوري­ ها و روابط بينامتني متن­هاي تاريخي سلسله ­اي در بازة زماني موردِ­نظر و شاهنامه است. روش پژوهش، تطبيقي و مبتني بر توصيف و تحليل داده­ ها است. نتايج بدست ­آمده حاكي از آن است كه تاريخ­ نويسان سلسله ­اي مبتني بر نگرش ­هاي تاريخي و شيوه تاريخ ­نويسي خود، با آگاهي كامل، شاهنامه را در جهت پاسخ‌گويي به انتظارات خود و مخاطبان خود برگزيده ­اند و در اين راستا به ترتيب بيش‌ترين تا كم­ترين از چهار گونة بينامتني نقل­ قول، تلميح، سرقت ادبي و ارجاع بهره برده ­اند.

Intertextuality is based on the relationship of a text with other texts. These texts could come from two different branches but still be dependent on one culture as Shahnameh and dynastic historical documents are of this kind in a way that close connection between Shahnameh’s pre- texts and the dynastic historical accounts was formed during subsequent eras. Therefore the main question and the objective in this research is the nature of the relationship that exists between Shahnameh and its historical counterpart from the sixth century till the middle of the eighth century AH. Gerard Genette’s theory of transtextuality which is a thorough theory in this regard is used in this research. The method of research is comparative and is based on the description and the analysis of the data. The results obtained demonstrates that dynastic historians according to their historical views, and their own historiographic style in order to fulfill their own expectations and those of their audience had willfully chosen Shahnameh. In this vein they had most benefitted from four kinds of intertextual figures, quotation, allusion, plagiarism, and referencing respectively.