شيوه هاي تخلص به مدح و ملاك هاي نقد آن در قصيده

Methods and Criteria for Evalmating the Transition Verse in Ode

تخلص در قصيده به معني گريز زدن از مقدمه به متن اصلي است. تخلص از خش هاي مهم قصيده به شمار مي رود و از كاربرد ادبي آن در بلاغت با عنوان «حسن تخلص» ياد شده است. قصيده سرايان نيز از اهميت آن آگاه بوده، در گريز به مدح از شيوه هاي متعدد و متنوع ادبي بهره برده اند. در اين تحقيق ابتدا با بررسي كامل اشعار قصيده سرايان برجسته قرن 5 و 6 از جمله فرخي سيستاني، عنصري، منوچهري و انوري و با توجه به قصايد ديگر قصيده سرايان برجسته ادب فارسي، شيوه هاي تخلص به مدح معرفي شده تا روشن گردد كه قصيده-سرايان با چه شگردهايي مقدمه را به مدح پيوند زده اند. همچنين ملاك هاي نقد تخلص به مدح، در كتب بلاغت بررسي شده تا روشن گردد ديدگاه بلاغيون درباره نقد تخلص به مدح چه بوده است. نتيجه اين تحقيق كه به شيوه تحليل و توصيف انجام شده است، نشان داد كه علماي بلاغت در نقد تخلص قصيده، به حفظ شان و مقام ممدوح، مناعت طبع شاعر و بلاغت كلام، به ويژه انسجام سخن، توجه فراوان داشته اند. مهم ترين شيوه هاي تخلص به مدح نيز بهره گيري از صنعت هاي بياني از جمله تشبيه و حسن تعليل و امكانات روايي به ويژه فضاسازي بوده است. همچنين معلوم شد كه موضوع مقدمه در كيفيت تخلص به مدح موثر است؛ چنان كه قصايدي كه با شكوه و شكايت شروع شده اند تخلص به مدح آن جلوه اي ندارد و اغلب با تقاضا و خواهش به مدح انجاميده است.

Takhallos (transition verse) in ode (qasideh) refers to the transition from introduction (Tashbib، Nasib) to the body of the text (praise). Transition verse is an important part of the ode، and its literary function in rhetorics is called skillful transition verse or ‘hosen- etakhallos’. Poets were aware of its importance، and have used various literary methods when they wanted to move from introduction to praising. In this research the poems of some prominent poets in 5th and 6th century like Farrokhi Sistani، Onsori، Manuchehri، and Anvari will be studied thoroughly first، and considering other poems of the other prominent poets different methods they used to connect introduction to the praise. Furthermore، criteria for transition verse criticism will be studied in the books of rhetoric to find out the rhetoricians’ views about this issue. The results of this research which was done using a descriptive-analytical approach showed that rhetoricians paid attention to the praised dignity، the poet’s selfrespect، and the rhetoric in their critiques about the transition verse. This study shows literary critics pay attention to praised position، poets’ magnanimity and poetry coherence. The most important methods for transition-verse are literary images and narrative possibilities. The most important methods for Takhallos consist of figures of speech like simile، euphemism، and narrative tool، especially creating the setting. It is also revealed that the theme of the introduction plays role in the quality of the transition verse، for example in the odes which start with complaint the transition verse is not that interesting and usually has changed into demand and request.