بي بي منجمه، بيجه منجمه و نهاني هروي

Bibee Monajemeh or Bijeh Monajemeh and nahani heravi

بي بي منجمه سمناني، بانوي نامدار و ستاره شناس ايراني در قرن ششم از اهالي نيشابور، دختر كمال الدين سمناني رئيس فرقه شافعيه نيشابور و منجم باشي سلطان محمد خوارزمشاه بود. او به دليل مهارت در علم نجوم، در دربار سلطان جلال الدين خوارزمشاه و علاءالدين كيقباد از جايگاه ويژه اي برخوردار شد. بيجه منجمه، از زنان شاعر، منجم و اديب اواخر قرن نهم و اوايل قرن دهم هجري است. وي به ماه كرمان شهرت داشت. معاصر با مولانا عبد الرحمن جامي، امير عليشير نوايي و سلطان حسين بايقرا(875 -912 ق) بود. بيجه با مولانا جامي مطايبات و مهاجات داشت. بعضي از مورخان بي بي منجمه سمناني را بي بي منجمه نيشابوري ثبت كرده اند، در حالي كه نام وي در ميان مشاهير سمنان به چشم مي خورد. بعضي از تذكره ها نيز به لحاظ شباهت اسمي بيجه منجمه را همان بي بي منجمه خوانده اند؛ به اين دليل كه بيجه را مخفف و تصغير شده بي بي مي دانند؛ نيز بيجه منجمه را نهاني هروي از زنان شاعر قرن يازدهم هجري به شمار آورده، تخلص بيجه(ماه) را به نهاني داده اند. در اين مقاله تلاش برآن است تا پس از معرفي بيجه، پرده از ابهامات گوناگون در باره اين شخصيت تاريخي- ادبي برداشته شود.

Bibee Monajemeh was a famous woman and a Persian astronomer in the sixth century (AH). She lived in Neishaboor, Iran. Her father is Kamaloddin Semnani, head of the Shafeeyeh of Neishaboor and acted as the astronomer of Sultan Muhammad Kharazmshah. Because of her skill in astronomy; she had a high position in the King royal family. However, there is an issue over the name of Bibee Monajemeh confused with Bijeh Monajemeh. Bije Monajemeh was Maulana Aladdin Kermani’s daughter as one of the women in the ninth century. She was a scholar, poet and astrologer of the early ninth century (AH). Her pseudonym was Mah (moon) of Kerman. She was also living at the time of Jami, Amiralishir Navaee and Sultan Hussein Baighara. In the present study an attempt has been made to clarify the life and the historical and literary character of Bijeh Monajemeh.