معماري ايلخاني در بَستره دو شهر تاريخي اسلامي اوجان و سلطانيه

Investigating Effective Factors on Formation, Development, and Collapse of Ojan Islamic city, according to Comparative Studies on Sources and Archaeological Excavations

در اين مقاله مقايسه فضاهاي شهري و يافته هاي باستان شناسي شهر اوجان و شهر تاريخي سلطانيه و جزييات داده هاي اين دو شهر مورد مطالعه قرار گرفته است. ساختار اوليه شهر اوجان متعلق به سده هاي5 تا 6 هجري و مصادف با دوره حكومت سلجوقيان در ايران بوده است و انتخاب اين شهر به عنوان شهري حكومتيِ ايلخانان در سده هاي 7 و 8 هجري موجب آباداني و رونق آن را تا اواخر دوران صفوي فراهم آورد. شهر سلطانيه نيز كه پايه هاي اوليه آن توسط ارغون (690-683 ه ق) نهاده شده بود به طور جد در زمان سلطان محمد خدابنده (716- 703 ه. ق) ساخته شده و به عنوان پايتخت ايلخانان انتخاب شده است. در اين تحقيق مقايسه فضاهاي شهري اوجان و سلطانيه بر اساس يافته هاي باستان شناسي اين دو شهر مسئله اصلي اين مقاله است و علت ساخت سلطانيه براساس نقشه از پيش طراحي شده مورد بررسي قرار گرفته است و هدف از آن مستند نگاري شهرسازي آن دو شهر ايلخاني است. روش تحقيق در اين مقاله بر پايه مطالعات كتابخانه اي و نتايج پژوهش هاي ميداني اين دو شهر ايلخاني انجام شده و آگاهي ما را نسبت به تاريخ سياسي- اجتماعي بافت فضاهاي شهري و معماري و المان هاي فرهنگي شهرهاي اوجان و سلطانيه مي افزايد.

Present paper attempts to study، comparatively، urban spaces and archaeological findings of Ojan and Soltanieh in details. Early construction of Ojan dated to 5-6 AH centuries coinciding to Seljuqs، later it was an administration center of Ilkhanids during 7-8 AH centries and flourished until late Safavid period. Firstly، Arqun (683-690 AH) founded Soltanieh، where Soltan Mohammad Khoda Bandeh (703-716 AH) developed and changed it to Ilkhanid capital. Ancient Ojan is among significant Ilkhanid urban centers (summer residence) that located at south of modern Bostan Abad، Eastern Azerbijan، and reconstructed during Kazan Khan Ilkhanid ruler. Matrakçı Nasuh’s miniature of Ojan from Süleymannâme (Book of Suleiman) that illustrate expedition of Suleyman the magnificent from Istanbul to western Iran is among evidences. Present paper attempts to compare urban spaces of Ojan and Soltanieh according to archaeological findings، reasons of construction of Soltanieh relying on preplanning، and documentation of urbanization during Ilkhanid period. the research methodologically based on bibliographic studies and field works. it increases our understanding toward social-political history of urban spaces، architecture، and cultural elements of Ojan and Soltanieh.