ارزيابي تاب آوري اجتماعي و اقتصادي در برابر زلزله (مطالعة موردي: بجنورد)

(Assessing the socioeconomic resilience against earthquake (case study: Bojnord city

مقدمه: مديريت بلاياي طبيعي نيازمند شناخت ماهيت، ارزيابي‌هاي دقيق، برنامه‌ريزي و سپس ارائه راه‌كار مناسب مي‌باشد. امروزه اكثر برنامه‌ريزي‌هاي صورت‌گرفته در زمينه مديريت زلزله به بازه زماني حين و بعد از وقوع بحران محدود شده است و كمتر به برنامه‌ريزي‌هاي پيش از وقوع زلزله توجه مي‌شود. از ميان برنامه‌هاي كاهش مخاطرات مي‌توان تاب‌آوري را برنامه‌اي دقيق‌تر وموفق‌تر به دليل توجه آن به ابعاد اجتماعي و اقتصادي از ديگر ابعاد قابل‌ارزيابي يك شهر دانست. طبق آيين‌نامه طراحي ساختمان، شهر بجنورد واقع در استان خراسان شمالي جزء شهرهايي با آسيب‌پذيري زياد مي‌باشد و همچنين پيشينه شهر نشان مي‌دهد كه درطول ساليان شاهد زمين‌لرزه‌هاي گسترده‌اي بوده است. هدف از انتخاب پژوهش ارزيابي ميزان تاب‌آوري معيارهاي اجتماعي و اقتصادي شهر بجنورد و نيز شناسايي ضعف‌هاي زيرمعيارهاي مورد ارزيابي در پژوهش مي‌باشد. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، كاربردي و از نظر شيوه انجام، توصيفي- تحليلي است؛ بدين صورت كه با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي همه تعاريف و معيارهاي مورد ارزيابي مناسب شهر بجنورد استخراج گرديد، سپس در روش ميداني ميزان تاب‌آوري شهر با استفاده از روش سلسله ‌مراتبي و SPSS سنجيده شد. در پايان براي سنجيدن معناداري ميان تاب‌آوري شهر و پايداري، با استفاده از روش همبستگي پيرسون ميزان معناداري در معيارهاي اجتماعي و اقتصادي ارزيابي شد. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد شهر بجنورد با وجود 3 منطقه موجود، ميانگين تاب‌آوري اجتماعي در مناطق1، 2 و مهر به ترتيب 03/89 درصد ، 04/87 درصد، 53/86 درصد و در كل شهر 67/87 درصد مي‌باشد؛ همچنين ميانگين تاب‌آوري اقتصادي در مناطق1، 2 و مهر به ترتيب مساوي است با 31/49 درصد ، 69/47 درصد ، 59/39 درصد و در كل شهر 50/45 درصد مي‌باشد. نتيجه‌گيري: نتايج نشان مي‌دهد شهر بجنورد با ضريب همبستگي در معيار اجتماعي 020/0- باSig 936/0 فاقد معناداري و در معيار اقتصادي با ضريب همبستگي 632/0 با Sig05/0 داراي معناداري مي‌باشد.

Background: Management of natural disasters requires understanding the nature, precise assessments, planning, also providing the right solutions. Today, most earthquake management programs refer to the period during and after the crisis and less attention is paid to pre-earthquake planning. However, resilience can be considered as more accurate among risk reduction programs and measurable dimensions due to its attention to the socioeconomic dimensions of a city. According to the building code, Bojnord city that is located in north Khorasan province is one of the most vulnerable cities and there have been many extensive earthquakes over the years based on the city history. The aim of this research is to measure the level of resilience of socioeconomic dimensions and to identify the weaknesses of the evaluated sub-criteria. Method: In this descriptive-analytical and applied research, all appropriate evaluation criteria and definitions of Bojnord city was extracted by using library studies. Then by field method, the level of resilience is measured based on analytical hierarchy process and SPSS. Finally, the significance level is evaluated in socioeconomic criteria in order to measure meaningfulness between city resilience and sustainability using Pearson correlation method. Findings: According to these results, in Bojnord city with three available regions the social resilience mean were 89.03%, 87.04 % and 86.53 % respectively in districts1, 2 and Mehr area and 87.67% for the city. In addition, the economical resilience mean of area 1, 2 and Mehr equal were 49.31%, 47.69% and 39.59 % and 45.50 % in the whole city. Conclusion: The results show that Bojnord city with the correlation coefficient value equal to -0/020 and 0.936 sig has no significance in social criteria also it is significant in economic criteria (0.632 with 0.005 sig).