تحليل آماري- همديدي غلظت آلايندۀ مونواكسيدكربن بر اساس سمت و سرعت باد و مخاطرۀ آن در شهر تهران

Statistical-synoptic analysis of CO pollutant density according to wind direction and speed and its hazard in Tehran City

چكيده آلودگي هوا از مهم ترين مخاطرات محيطي كلانشهرهاي ايران است كه طي چهار دهه اخير، زندگي اين شهرها را پرهزينه و خطرناك كرده است. هدف اين پژوهش بررسي ارتباط باد با آلودگي هوا و شناسايي سيستم هاي حرارتي و ديناميكي در شهر تهران است كه به تكوين و تشديد شرايط پايدار جوي در دوره سرد منجر مي شوند. در اين پژوهش از سه روش آماري، همديدي و ترموديناميكي براي رسيدن به اهداف يادشده استفاده شده است. در قسمت آمري، ويژگي باد در 16 جهت جغرافيايي با آلودگي هوا در يك دوره ده ساله در شهر تهران بررسي شد. به منظور محاسبه همبستگي و تحليل وايازي بين مونواكسيدكربن با سرعت باد از ضريب همبستگي پيرسون و تحليل وايازي استفاده شده است. نتايج نشان داد كه همبستگي معناداري در سطح 99 درصد بين آلاينده مونواكسيد كربن با سرعت باد در كل جهات وجود دارد، اما با تفكيك جهات به 16 جهت اصلي، بيشترين همبستگي معناداري در سطح 99 درصد) بين سرعت باد در سمت SSE ، NW و W است. جهت عكس تغييرات سرعت باد در اين سمت ها با مونواكسيد كربن، نشان مي دهد كه با افزايش سرعت باد از مقدار آلاينده مونواكسيد كربن كاسته مي شود و برعكس. نتيجه ديگر اين بررسي، جهت تغييرات سمتهاي باد NE و ENE است كه مستقيم اند و با افزايش سرعت باد، آلاينده مونواكسيد كربن هم افزايش يافته است. همچنين ميانگين سرعت باد در روزهاي آلوده 1/3 متر بر ثانيه است كه از ميانگين سرعت دوره سرد مطالعاتي كه 2/5 متر بر ثانيه است، كمتر است. در قسمت همديدي پژوهش، 14 نمونه روز با آلودگي فراگير در دوره سرد سال در طول دوره آماري 2002 تا 2012 انتخاب شد. نقشه هاي مورد نياز مرتبط در ترازهاي مختلف جو (تراز 500، سطح زمين و نقشه تلوايي با استفاده از داده هاي دوباره پردازش شده ECMWF و در محيط GRADS ترسيم شدند. نتايج بررسي نشان داد كه در بيشتر روزهاي مطالعاتي آلودگي هوا از الگوي پرفشاري تبعيت كرده و در لايه هاي مياني جو، منطقه تهران يا روي محور پشته يا در پايين دست محور قرار گرفته كه با همگرايي جريانات سطوح فوقتي جو، فرونشيني هوا در سطح زمين رخ داده است. در قسمت ترموديناميكي، با ترسيم نمودار Skew - T در نرم افزار RAOB و مشخص كردن نوع و ارتفاع لايه وارونگي مشخص شد كه غلظت آلودگي هوا در زماني كه وارونگي تابشي زير ارتفاع 100 متر از سطح زمين اتفاق مي افتد، شديد و مخاطره زا مي شود. همچنين در حالت جو پايداري از سطح زمين تا تروپوسفر مياني و جو بالاتر، باد، سرعت چنداني ندارد.

Air pollution is one of the environmental hazards in metropolitans which made the life very expensive and even hazardous during last decades. The main aim of the present study is to determine the synoptic patterns which lead to formation and intensification of stable atmospheric conditions in cold seasons of year. The present study has investigated the thermal and dynamic systems that lead to stable atmospheric conditions in Tehran in the cold season. In this study, statistical, synoptic and Thermo-dynamic methods are used to achieve the objectives. The wind characteristics in all geographical directions (16 directions) were examined in a 10-year period in Tehran City. In order to calculate the correlation between CO and wind speed, Pearson Correlation Method and regression analysis were used in SPSS and MS Excel. The results showed a significant correlation between CO emissions and wind speed in all directions, but by separating all 16 wind directions, the highest correlation (significant at 99% confidence level) between the wind speed at the directions of NW, SSE and W was observed. This means that with increase in the wind speed, the density of CO emissions is reduced (and vice versa). Another result from wind analysis is that there is a direct correlation between NE and ENE directions and CO pollutant which means that with increase in the wind speed in the mentioned directions, the density of CO emissions is also increased as well. Also the results showed that average wind speed in polluted days is 1.3 meter per second which is far less than the average of 2.5 meter per second in the period. For synoptic analysis, 14 severe polluted days in cold seasons were selected during the period of 2002 to 2012. Maps of MSLP, 700 and 500 hpa and vorticity map in Grads software were prepared using ECMWF reanalysis data. The results showed that most of the selected polluted days have followed the same synoptic pattern in which high pressure systems is dominated and Tehran is located in the ridges axis. Due to convergence in upper-air levels, subsidence had occurred near surface levels and the negative vorticity in the region intensified the air pollution. In Thermo-dynamic analysis, by drawing SkewT diagram in Raob software, the type and altitude of the inversion is determined. According to the results, the air pollution severity becomes very hazardous and critical at the times which radiation inversion occurs in altitudes less than 100 meters. Also results showed that in stable atmosphere, wind speed is very low from earth to mid-levels of troposphere.