عوامل اجتماعي و اقتصادي موثر بر كيفيت زندگي شهروندان تهراني

Socio-Economic Factors Affecting the Quality of Life of Tehranian Citizens

مقدمه: كيفيت زندگي همواره به عنوان مفهومي كليدي مطرح بوده و بشر به دنبال يافتن عوامل و شيوه هايي بوده كه او را در جهت رسيدن به زندگي خوب رهنمون سازد. مطابق گزارش نامبئو (NUMBEO) سال 2015 در بررسي شاخص كيفيت زندگي، رتبه شهر تهران در مقايسه با شهرهاي كشورهاي ديگر از ميان 113 كشور، 106 مي باشد كه اين عدد وضعيت نامناسب كيفيت زندگي در كشور ايران را نشان مي دهد. متغير كيفيت زندگي، مفهومي پويا است و با مرور زمان دستخوش تغيير و دگرگوني مي شود. بررسي و سنجش اين مفهوم، وضعيت توسعه انساني در جامعه را به تصوير مي كشد. بنابراين بررسي مستمر كيفيت زندگي ضروري است. در اين مقاله سعي بر آن است تا تاثير عوامل اجتماعي و اقتصادي موثر بر كيفيت زندگي شهروندان تهراني، مورد بررسي قرار گيرد. بنابراين متغيرهايي از قبيل حمايت اجتماعي، احساس محروميت نسبي، شادماني اجتماعي و پايگاه اقتصادي اجتماعي به عنوان متغير مستقل در نظر گرفته شدند. روش: پژوهش حاضر در سطح تبييني است كه با روش پيمايش انجام شده است. جامعه آماري تحقيق شامل كليه شهروندان تهراني در سال 1394 بود. انتخاب نمونه با تلفيق نمونه گيري خوشه اي و نمونه گيري طبقه بندي نامتناسب صورت گرفته است. تكنيكهاي جمع آوري داده ها، پرسشنامه و مصاحبه بودند كه در حجم نمونه 420 نفر در سه منطقه شمال، جنوب و مركز تهران (تعداد 140 نمونه در هر منطقه) اجرا و براي سنجش كيفيت زندگي، از پرسشنامه استاندارد جهاني كيفيت زندگي استفاده شد. تحليل داده ها با كمك نرم افزار SPSS انجام شد. آزمونهاي مورد استفاده براي تحليل داده ها شامل آزمون همبستگي پيرسون، آزمون رگرسيون و تحليل مسير است. يافته ها: از نظر سني، عمده پاسخگويان جوان و بيش از نيمي از آنها داراي كيفيت زندگي متوسطي بودند. در بعد ذهني كيفيت زندگي، بيش از نيمي از پاسخگويان، براي فعاليتهاي روزمره خويش نيازمند درمان پزشكي بودند. در بعد عيني كيفيت زندگي، اكثر آنها سلامت محيط اطراف خود را پايين ارزيابي كردند. اكثر پاسخگويان داراي حمايت اجتماعي پايين، احساس محروميت نسبي متوسط، شادماني اجتماعي متوسط به بالا و پايگاه اقتصادي اجتماعي متوسط بودند. نتايج استنباطي حاكي از آن است كه متغيرهاي شادماني اجتماعي، حمايت اجتماعي، احساس محروميت نسبي و پايگاه اقتصادي اجتماعي بيش از نيمي از تغييرات كيفيت زندگي شهروندان تهراني را تبيين مي كنند كه در اين ميان، متغير شادماني اجتماعي بيشترين تاثير را دارد. بحث: متغير شادماني اجتماعي متاثر از احساس محروميت نسبي و حمايت اجتماعي است و متغير پايگاه اقتصادي اجتماعي نيز تحت تاثير احساس محروميت نسبي مي باشد. متغيرهاي تاثيرگذار بر كيفيت زندگي به ترتيب بيشترين اثرگذاري عبارت است از شادماني اجتماعي، احساس محروميت نسبي و پايگاه اقتصادي اجتماعي. بنابراين مي توان گفت كه كيفيت زندگي مناسب به وسيله وجود احساس شادماني در فرد، كم تربودن احساس محروميت نسبي، قرارگرفتن در موقعيت اقتصادي اجتماعي بالاتر و حمايتي كه فرد از سوي خانواده، دوستان و آشنايان دريافت مي كند، ايجاد مي شود. با توجه به اثربخش بودن متغيرهاي مستقل شادماني اجتماعي، احساس محروميت نسبي، پايگاه اقتصادي اجتماعي و حمايت اجتماعي در كيفيت زندگي شهروندان تهراني با ضريب تعيين بالا و رابطه اي كه متغيرهاي مستقل با يكديگر دارند، پرداختن به تمامي آنها نيازمند توجه عميق و بررسيهاي گسترده اي است كه بايستي در راس برنامه هاي اجتماعي و اقتصادي جامعه قرار گيرد. از آنجايي كه كلان شهر تهران، جمعيت فراواني را در خود جاي داده است، يافته هاي پژوهش حاضر مي تواند تا حدي قابل تعميم به كلان شهرهاي ديگر كشورمان باشد و بدين ترتيب نتايج پژوهش كه تاكيد بر دو بعد اجتماعي و اقتصادي دارد، كمك شاياني در اصلاح شرايط جامعه و ارتقاء كيفيت زندگي افراد خواهد داشت.

Introduction: Quality of life has always been a key concept and humans sought to find the factors and methods that would guide him towards a good life. According to a NUMBEO report، in 2015، regarding the quality of life index، Tehran rank was 106 compared to other cities from 113 countries. This rank indicates a low quality of life in Iran. Quality of life is a dynamic concept and changes over time. The evaluation of this concept illustrates the state of human development in a society. Therefore، a continuous examination of the quality of life is essential. In this study، we try to examine the effect of socioeconomic factors affecting the quality of life of citizens of Tehran. Therefore، variables such as social support، feeling of relative deprivation، social happiness and socioeconomic status were considered as independent variables. Method: The present study was of descriptive–casual type. The research method was survey. Statistical population included all the resident families in Tehran in 2015. The data were collected by questionnaires and interviews، the survey was carried out among 420 people in three regions of north، south and center of Tehran (140 samples per region). . To measure the quality of life، the Global Quality of Life Questionnaire was used. Data were analyzed by SPSS software. The tests used to analyze the findings included Pearson correlation test، regression test، path analysis and model review. Findings: The age average of respondents was young. More than half of the respondents had a moderate quality of life. In the mental dimension of quality of life، one of the most important results was that more than half of the respondents needed medical treatment for their daily activities. In the objective dimension of quality of life، most respondents assessed the health of their surroundings low. Most of the respondents had low social support، a moderate feeling of relative deprivation، moderate social happiness، and moderate social economic status. Research findings suggest that social happiness، social support، feeling of relative deprivation and socio-economic status variables effect on more than half of the quality of life changes. Social happiness has the greatest impact on quality of life. Discussion: The social happiness variable is influenced by the feeling of relative deprivation and social support، and the social economic status variable is also influenced by the feeling of relative deprivation. The variables affecting quality of life، respectively، with the highest impact، are: social happiness، relative deprivation، and socioeconomic status. Therefore، it can be said that the proper quality of life is created by the feeling of happiness، the lower feeling of relative deprivation، the higher socioeconomic status and the support that a person receives from his family، friends and acquaintances. Regarding the effectiveness of independent variables (social happiness، the feeling of relative deprivation، economic and social status and social support) in increasing the quality of life of citizens of Tehran، with high explanatory factors and the relationship of independent variables together، addressing all of them requires deep attention and review which should be at the top of social and economic programs of the community. Since Tehran as a metropolis has a large population، the findings of this research can be partially generalized to other metropolises of our country. Thus، the results of the research، which emphasize on two social and economic dimensions، will improve the conditions of the community and improve the quality of life of the people.