سير تطور تمدني و معماري مسجد «اياصوفيه»

The Civilization and Architecture of the Ayasofya Mosque

نمادها و نشانه‌ها در معماري، تجلي حس تعلق و احساس وابستگي به فرهنگ و جامعه‌اي خاص است و بيانگر هويت هر ملتي است. همچنين سبك معماري در هر جامعه، بيانگر و تجلي عقايد و ارزش‌هاي ديني مردم آن جامعه محسوب مي‌شود. معماري بناي «اياصوفيه» در ميدان سلطان احمد استانبول، يكي از عالي‌ترين دستاوردهاي تاريخي بيزانس به‌شمار مي‌رود. اين بنا زماني بر پا شد كه مسيحيت در سراسرامپراتوري روم از سوي كنستانتينوس اول به عنوان دين رسمي پذيرفته شد. در اين عصر، كليساهاي مسيحي از لحاظ سازمان و فلسفه، به‌شدت وامدار ساختار زندگي يوناني ـ رومي بودند. اين بنا زماني كه كليسا بود، نمادهاي زيبايي از مسيحيت، شامل تصاويري از حضرت عيسي و حضرت مريم و تعدادي از قديسان دور آن حضرت، بر روي ديوارهاي آن نقش بسته بود؛ اما بعد از ورود عثماني‌ها به اين كشور، به مدت ??? سال ، به دست مسلمانان، نمادهاي اسلامي جايگزين نمادهاي مسيحيت شد. اين مقاله با توجه به قدمت زياد و اهميت اين اثر تاريخي از نظر فرهنگي و اقتصادي در جهان اسلام و مسيحيت، با روش تحليلي و توصيفي، به بررسي سير تحول تمدني ـ معماري اين بنا در سه مرحله پيش از فتح استانبول، پس از فتح آن، و پس از تشكيل دولت جمهوري تركيه مي‌پردازد. اين بناي تاريخي در هر عصر، متناسب با نوع حكومت و دين حاكم، از نمادهاي ديني عصر خود برخوردار بوده است. اين امر حكايت از تاثيرپذيري نمادهاي مذهبي از دين حاكم و تاثيرگذار دين بر فرهنگ جامعه دارد.

Architectural symbols and signs are manifestations of a sense of belonging to a specific culture and society, and represent the identity of each nation. Moreover, the style of architecture in each society represents and manifests the religious beliefs and values of its people. The architecture of the Ayasofya building in Istanbulʹs Sultan Ahmed Square is one of the great achievements of Byzantine history. The mosque was built when Christianity was accepted by the Constantinople I as the official religion throughout the Roman Empire. In this era, the Christian churches, in terms of organization and philosophy, were highly influenced by the structure of Greek-Roman life. When the building was a church, its walls showed beautiful symbols of Christianity, including the images of Jesus and Mary and some saints around him, but after the Ottomans entered the country, symbols of Christianity were replaced by Islamic symbols for 481 years by Muslims. Considering the ancient history and the cultural and economic importance of this monument in the world of Islam and Christianity, this paper uses an analytical-descriptive method to study the civilization and architecture of this building in three stages before the conquest of Istanbul, after its conquest, and after the formation of the government of the Republic of Turkey. According to the type of government and ruling religion in every era, this monument has had the religious symbol of its time. This indicates the influence of the dominant religion on religious symbols and the culture of society.