واكاوي عبارت «ناز كردن» و تركيب‌هاي حاصل از آن در زبان فارسي در پرتوي الگوي هَيجامَد

Examining the Concept of nāz and its Related Vocabulary Items in Persian Language in Light of Emotioncy

پژوهش پيش‌رو سعي بر آن دارد تا در پرتوي مفهوم هَيجامَد (هيجان+ بسامد) و با بهره­ گيري از مدل هايمز (1967)، به بررسي موشكافانۀ قطعۀ زباني «ناز كردن» در زبان فارسي بپردازد. يافته ­هاي اين پژوهش نمايانگر آن است كه قطعۀ زباني «ناز كردن» و تركيب­هاي حاصل از آن، همواره در فرهنگ سنتي و جمع­ گراي ايراني جاري و ساري است و واژگان مرتبط با آن، چه بسا دربارة گذشته، داراي گستردگي بيشتري مي­ باشد. تعدد كاربرد اين زباهنگ (زبان+ فرهنگ) بر پايۀ رويكردهاي مبتني بر هيجانات، حاكي از آن است كه مردم ايران نسبت به اين مفهوم داراي درجۀ بالايي از حس عاطفي بوده و در نتيجه، سطح هَيجامَد آنان از اين زباهنگ در سطح بالايي (هَيجامَد دروني و هَيجامَد كلي) قرار دارد. برخورداري از هَيجامَد بالا به اين زباهنگ، منجر به درك كامل و عميق آن توسط ايراني­ها و در نتيجه افزايش شمار واژگان مرتبط با اين مفهوم در زبان فارسي شده است. علاوه‌بر اين، نتايج حاصل از بررسي دقيق اين قطعۀ زباني با در نظر گرفتن الگوي هايمز (1967)، حاكي از آن است كه اين زباهنگ اغلب در موقعيت­هاي غيررسمي در گفتار، توسط شركت­كنندگاني كه رابطۀ ميانشان ممكن است از نوع هم ­تراز يا غيره م­تراز باشد، عمدتاً با هدف حفظ معيارهاي ادب با لحن­ هاي مختلفي نظير لحن­ هاي ملتمسانه، تحسين ­آميز، توهين ­آميز، كنايه­ آميز و ... در مكالمات شفاهي مورد كاربرد قرار مي­ گيرد.

Considering the new concept of emotioncy (emotion+frequency), the present study intends to examine the lingua-cultural concept of [nāz] in Persian language using Hymes’(1967) SPEAKING model. The outcomes of this study revealed that the concept of [nāz] has been mostly prevalent inthe collective culture of Iran, and the expressions related to [nāz] are even more widely used in comparison to the past. The high frequency and variety of this lingua-cultural concept is due to fact that Iranians have mostly positive and mixed emotions toward this concept, and as a result, their level of emotioncy toward [nāz] is higher (Inner-emo and Arch-emo).Overall, the results suggest that this lingua-cultural element is more commonly used in informal situations with participants of equal or unequal power relationships. It was also concluded that the main aim behind the use of this lingua-cultural item is to use it as a politeness strategy. Considering the oral mode of language, the tones that are accompanied with [nāz] are usually begging, admiring, offensive, and sardonic.