كليدواژه :
رابطه عقل و دين , امام محمد غزالي , مكتب تفكيك , اخباريگري , سلفي گرايي
چكيده فارسي :
مساله بنياديني كه اين مقاله بدان پرداخته است، تبيين رابطه عقل و وحي يا خرد و دين به عنوان دو منبع معرفت شناختي و دو مرجع هستي شناختي در دو دستگاه فكري است. يكي انديشه امام محمدغزالي در قرن پنچم هجري و ديگري يكي از رويكردهاي عقل ستيز در تفكر اسلامي - ايراني در قرن پانزدهم هجري كه به مكتب تفكيك مشهور است.
غايت قصواي اين جستار، آن است كه جدال پايان ناپذير معرفت عقلي و معرفت ديني را در اين دو مكتب به روشي تطبيقي گزارش و تحليل نموده از قِبَل آن به اثبات مفروضات خود دست يابد.
ماحصل اجمالي اين پژوهش عبارت است از اين كه اولا منازعات كلامي يا رهيافت هاي الهياتي، در طول تاريخ، در خلاء و در عالم انتزاع شكل نگرفته بلكه تحت تاثير جريان هاي فكري و غير فكري، منازعات سياسي و حتي گاه خصلت هاي شخصي و... بوده است و ثانيا اين افكار و نظريات در برخي موارد محصور در حوزه هاي فكري و نظري نمانده، تاثيرات خواسته و ناخواسته فراواني بر آنها مترتب مي شود كه بسا موجبات نزاع هاي بي حاصلي را فراهم مي آورد كه حل يا رفع آنها از عهده متالهان و نظريه پردازان ديني خارج است. در اين مقاله نشان داده شده كه شايد خرد ستيزي هاي غزالي يا عقل گريزي هاي تفكيكيان زمينه ساز ظهور مكاتب سخت كيشي شده است كه در تاريخ اسلام به سلفيه مشهور و معروفند.
چكيده لاتين :
the fundamental issue that This study investigated is to explain the relationship between reason and revelation or reason and religion as the two sources of epistemology and ontological reference in two different intellectual school. One of these intellectual schools is the thought of Imam Muhammad al-Ghazali in the fifth century AD, and another one is the irrationalism approaches in Iran-Islamic thinking in the fifteenth century AD. This trend is well-known as Tafkik school.
The aim of this study is to explain and analyze the never-ending conflict between intellectual knowledge and religious knowledge in these two schools by using comparative method to achieve proves for its assumptions.
The findings reveal that, at first, verbal conflict along with theological approaches, historically, have not formed in the vacuum and in the world of abstraction, but also influenced by the intellectual and non-intellectual trends, political conflicts and sometimes even personal characters and... . Second, this thoughts and opinions was not restricted within the intellectual and theoretical field, and had desirable and undesirable effects, the consequences of these effects cause unfruitful conflicts, settlement or remove of this conflict are far from the obligation and ability of theologians and religious scholars. For example, in this paper we show that, perhaps, irrationality of Ghazali or reason out of followers of Tafkik school provided ground for the emergence of hard ritual that well-known as Salafism in Islamic history.
