واكاوي روابط فضايي در بنادر جنوبي ايران و حوزه‌هاي پسكرانه آن؛ ارائه يك نظريه زمينه‌اي: مطالعه موردي مثلث فضايي شيراز، بندرعباس و بوشهر

Understanding Spatial Relationships of Iran Southern Region and Hinterlands : A Grounded Theory Strategy (Case Study:Shiraz, Bushehr and BandarAbbas Spatial Triangle)

بررسي روابط و نوع تعامل فضايي ميان بنادر و مناطق پسكرانه‌اي آن در ساختار فضايي سرزمين، يكي از دغدغه­ هاي اصلي برنامه ­ريزان شهري و منطقه‌اي است. با اين‌ وجود، اين موضوع در ايران، كمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. هدف اين مقاله، كشف روابط آشكار و نهان فضايي ميان بنادر جنوبي و كانون­هاي اصلي مناطق پسكرانه ­اي در مقياس­ سرزمين ايران و واكاوي ساختار فضايي بندر-پسكرانه بر مبناي داده­ هاي كيفي است. در همين راستا، پارادايم روشي مقاله برساختي-تفسيري، روش­ شناسي آن كيفي و رويكرد مورداستفاده بر اساس نظريه زمينه‌اي مي‌باشد. يافته ­هاي تحقيق نشان مي ­دهد بنادر جنوبي ايران، شامل بنادر اصلي و بنادر محلي، اغلب به‌عنوان توزيع­ كننده كالا از مناطق پيشكرانه به كانون­هاي اصلي پسكرانه ­اي در مقياس ملي، بخصوص شهر تهران، فعاليت دارند. هرچند وجود ذخاير غني انرژي و معدني در پسكرانه­ هاي سواحل جنوبي كشور و همچنين بنادر مهم پيشكرانه ­اي منطقه ­اي (همچون شهر-بندرهاي جهاني دبي و شارجه)، سبب رونق اقتصاد محلي در كريدور ساحلي جنوب كشور شده است؛ درحالي‌كه ساكنين پسكرانه­ هاي محلي و منطقه ­اي از اين ‌رونق اقتصادي بي­ بهره ­اند. نكته قابل‌تأمل اين است كه در اغلب بنادر توسعه‌يافته جهاني، انتشار جريان توسعه از بندر به سمت پسكرانه ­هاي محلي و منطقه ­اي بوده و الگوي منطقه­ گرايي بندرگاهي را شكل داده ­اند. بنابراين درصورتي‌كه بتوان الگوي ساختار فضايي پيشكرانه-بندر-پسكرانه را در ايران مشابه الگوي مركز-پيرامون-مركز (ساختار هندسي مشابه لوزي) شبيه ­سازي نمود، در مقياس بنادر توسعه ­يافته در ساير نقاط جهان، الگوي فضايي اين ساختار اغلب به‌صورت پيرامون-بندر-پيرامون (ساختار هندسي مشابه هذلولي) شكل گرفته است.