مطالعه تطبيقي مولفه‌هاي جمعيت‌شناسي استان‌هاي مرزي شرقي و غربي كشور طي دو دهه اخير

شناخت فرايندهاي جمعيتي در مناطق مرزي كشور، از اهميت قابل‌توجهي براي سياست‌گذاران و برنامه‌ريزان جمعيتي و اجتماعي- اقتصادي برخوردار است. هدف اين مقاله، مطالعه تطبيقي مولفه‌هاي جمعيت شناختي استان‌هاي مرزي شرق و غرب كشور طي دو دهه اخير است. روش تحقيق مورد استفاده در مقاله، كمي از نوع توصيفي ـ تحليلي و مبتني بر تحليل ثانويه داده‌هاي سرشماري سال‌هاي 1375 تا 1395 مي‌باشد. نتايج تحليل داده ها نشان مي دهد كه؛ نخست) تفاوت‌هاي قابل‌ملاحظه و گهگاه تشابه هاي در مقادير شاخص‌هاي جمعيتي دو منطقه و روند تغييرات آن‌ها وجود دارد؛ دوم) علي‌رغم كاهش رشد جمعيت دو منطقه، تفاوت محسوسي در اين روند كاهشي طي دوره‌هاي 90-1375 (از 2/20 به 1/30 در استان‌هاي شرقي و از 1/12 به 1/06 در استان‌هاي غربي) مشاهده مي‌شود. رشد جمعيت طي دوره 95-1390 نسبت به دوره 90-1385 در استان‌هاي شرقي روند افزايشي و به 1/66 درصد و در استان‌هاي غربي روند كاهشي شديد و به 0/85 درصد رسيده است؛ سوم) شاخص تراكم نسبي جمعيت، باوجود تفاوت قابل‌توجه بين ميانگين دو منطقه افزايش داشته، اما مقدار رقم افزايشي آن‌ها به هم نزديك است؛ چهارم) شاخص ميزان بيكاري در سال 1390 نسبت به سال 1375 در مناطق شرقي، افزايش 87 درصدي و در مناطق غربي افزايش 45 درصدي را نشان مي‌دهد؛ اين شاخص در سال 1395 نسبت به سال 1390 كاهش 18 درصدي در استان‌هاي شرقي و 20 درصدي در استان‌هاي غربي داشته است؛ پنجم) علي‌رغم يكسان بودن رقم نسبت وابستگي دو منطقه در سال 1375 (9 نفر به ازاي هر 10 نفر) اما تا سال 1395 در استان‌هاي غربي به 4 و در استان‌هاي شرقي به 6 نفر كاهش‌يافته است؛ ششم) عمده‌ترين مقصد مهاجرتي استان‌هاي غربي به استان تهران و سپس استان‌هاي هم‌جوار است اما اين مقصد در استان‌هاي شرقي برعكس مي‌باشد. به‌طوركلي نتايج اين مطالعه، مي‌تواند با توجه به اهميت زياد جمعيت در سياست‌گذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌ها توسعه‌اي به لحاظ سياستي، برنامه‌ريزي و دور نماي آينده جمعيت براي اين مناطق مفيد باشد؛ و به سياست‌گذاران در شناخت بيشتر اين مناطق كمك نمايد تا به اتخاذ سياستي بي‌طرفانه و متناسب با اين استان‌ها بپردازند.