تحليل همديدي ساز و كار وقوع بارش هاي سنگين بهاره در شمال غرب ايران

A Synoptic analysis for the occurrence of springtime heavy rainfall in the Northwest of Iran

هدف اصلي پژوهش حاضر تحليل همديدي سازوكار حاكم بر وقوع بارش هاي سنگين بهاره در شمال غرب ايران مي باشد. بدين جهت داده هاي بارش روزانه فصل بهار تعداد 15 ايستگاه همديد در منطقه شمال غرب كشور براي يك دوره 34 ساله (2014-1981) مورد استفاده قرار گرفت و با بهره گيري از شاخص صدك و لحاظ نمودن صدك 95% به بالا، 98 روز بارش سنگين و فراگير شناسايي شد. به منظور تعيين الگوي همديدي با بهره گيري از داده هاي باز تحليل شده NCEPINCAR، نقشه هاي مربوط به ارتفاع ژئوپتانسيل، فشار سطح دريا، خطوط جريان، تاوايي نسبي، شار رطوبت در ترازهاي متفاوت به صورت 6 ساعته تهيه شد و الگوي منطقه اي جريان و شرايط جوي حاكم از دو روز قبل از وقوع روز بارشي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته ها بيانگر آن است كه بارش هاي سنگين شمال غرب ايران در قالب 4 الگوي همديدي قابل دسته بندي مي باشند. در الگوي اول، علت اصلي وقوع بارش سنگين در منطقه، عبور چرخند يا سامانه كم فشار ديناميكي مهاجر و منطقه همگرايي و گردش چرخندي ناشي از آن است كه عامل اصلي تزريق رطوبت به داخل اين چرخندها، واچرخند مستقر بر روي درياي عرب ميباشد. در الگوي دوم سامانه بندالي از نوع زوجي در تراز مياني وردسپهر با توقف حركت سامانه هاي گردشي در تراز مياني و زيرين جو منجر به وقوع بارش سنگين شده است. در الگوي سوم يك مركز كم فشار در تراز دريا مشاهده نمي گردد، اما يك مركز گردش چرخندي بر روي منطقه شكل گرفته است و عميق شدن يك ناوه برون حاره و تحريك شرايط همگرايي محلي به شكل ديناميكي ساز و كار اصلي وقوع بارش بوده است. ساز و كار اصلي در الگوي چهارم نيز استقرار سامانه بندالي از نوع امگا در عرض هاي مياني مي باشد. در واقع در الگوي امگا شكل، كم ارتفاع بريده مستقر بر جانب غربي سامانه بندالي با استقرار بر روي منطقه و ماندگاري چند روزه، بارش هاي سنگين شمال غرب ايران را رقم زده است.

The main purpose of this research is synoptic analysis for the occurrence of springtime heavy rainfall in the Northwest of Iran. Therefore, daily precipitation data were obtained from 15 synoptic stations for a period of 34 years (1981-2014). Then by using percentile index of above 95th, it was identified 98 days with heavy precipitation. So, to determine the synoptic patterns by applied the NCEP/NCAR reanalysis dataset, the maps of geopotential height, sea level pressure, streamlines, vorticity, and specific humidity at different levels were prepared and the regional pattern flow and atmospheric conditions two days before the occurrence of precipitation analyzed. The results indicate that heavy precipitations in North West of Iran are categorized into four synoptic patterns. At the first pattern, the main cause of heavy precipitation in North West is passing cyclone or low-pressure migratory systems and the regional dynamic convergence and its association with cyclonic circulation. The main factor for the transferring of moisture to the inner side of these cyclones is the anti-cyclone stationed in Saudi Arabia. At the second pattern, the couple blocking system in the middle level of troposphere system is caused heavy precipitation with stop-motion circulation systems in the middle and lower levels of the atmosphere. At the third pattern, a deep cyclonic circulation center has not been formed on their area and seems to deepen a trough of extratropical and stimulates the local convergence condition dynamically, and is regarded as the main mechanism of precipitations occurrence. The main mechanism of the fourth pattern is the establishment of the omega-blocking system in mid-latitudes. In fact, at omega blocking pattern, Cut-off Low located on the western side blocking system with the establishment and the shelf life of a few days on the zone has caused the heavy precipitation.