برآورد ميزان فرسايش خاك و توليد رسوب در حوضه آبخيز كنگير در استان ايلام با استفاده از مدل E.P.M

Estimates of erosion amount and sediment production in the Kangir watershed in Ilam Province using E.P.M model

فرسايش خاك امروزه يكي از خطرات جدي براي منابع طبيعي هر كشور محسوب مي گردد و در بسياري از مناطق جهان و نيز ايران فرسايش يكي از مخاطرات طبيعي تلقي مي گردد. امروزه وجود سامانه هاي دقيق و مدل هاي رياضي مختلف فرسايشي امكان ذخيره اطلاعات پايه و به روز را به پژوهشگران مي دهند تا بتوانند ميزان فرسايش و توليد رسوب را در حوضه هاي آبخيز برآورد كنند. در تحقيق حاضر با استفاده از مدل فرسايش E.P.M (( Erosion Potential Method به بررسي و ميزان فرسايش پذيري حوضه آبخيز كنگير در استان ايلام پرداخته شده است. در گام اول با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي 1:50000 مرز حوضه مشخص گرديد. همچنين از نقشه هاي رقومي آبراهه ها، زمين شناسي، كاربري اراضي، بارش، پوشش گياهي، تصاوير ماهواره ايي IRS و ETM+ مربوط به سال 1393 استفاده گرديد. منطقه مورد مطالعه در قسمت شمالي استان ايلام و در حوضه استحفاظي شهرستان ايوان قرار دارد. اين منطقه از جمله مناطق پر بارش استان ايلام بوده و متوسط ساليانه بارش در اين ناحيه بيش از 700 ميلي متر است. وجود سازندهاي حساس به فرسايش و كوهستاني بودن منطقه و شيب زياد سبب شده كه منطقه مورد مطالعه از مناطق مستعد جهت فرسايش خاك باشد. ميزان فرسايش ويژه در اين حوضه در سال معادل5/13 تن در هكتار در سال برآورد گرديد كه معادل 961 مترمكعب در كيلومتر مربع در سال مي باشد. مقدار ضريب رسوب دهي حوضه كنگير 0/81 محاسبه گرديد. به طوري كلي نتايج تحقيق نشان دهنده فرسايش پذيري متوسط حوضه آبخيز است كه به ترتيب بيشترين فرسايش متعلق به قسمت هاي غربي و جنوب غربي و كمترين فرسايش مربوط قسمت هاي مركز و شمال غربي حوضه آبخيز مورد مطالعه است.

Soil erosion is one of the serious threats for natural resources of each country and in many regions of the world and Iran, erosion is considered as a natural hazard. Nowadays, existing of precise systems and different mathematical models of erosion can ability to researchers for store basic and up-to-date, so that they can estimate the amount of erosion and sediment production in the watersheds. In present research, the model erosion E.P.M (Erosion Potential Method) is used to estimates of the erosion and sediment production in the Kangir watershed in Ilam Province. In the first step, using topographic maps with scale 1: 50,000, the watershed boundary was determined. It also streams digital maps, geology, land-use, rainfall, land cover, satellite images IRS and ETM+ in 2014 were used. The study area is located in the northern part of Ilam province in the Iwan city. This area is one of the high rainfall areas of Ilam province and the average annual rainfall in this area is more than 700 mm. The existence of sensitive formation to erosion and mountainous regions and steep slopes have caused the studied area to be prone area to soil erosion. The specific erosion in the watershed was the equivalent of 13.5 tons per hectare along with per year that equal to 961 cubic meters in square kilometer along with per year. The amount of sediment coefficient of the basin was calculated around 0.81. Generally, the obtained results had indicate average erosion amount of watershed that high erosion area are located in the western and southwestern sides respectively but the low erosion are located in central and northwestern sides of study area.