پديد آورندگان :
رحماني شمسي، جعفر دانشگاه يزد - دانشكده رياضي , آسايش، فاطمه دانشگاه شهيد باهنر كرمان - دانشكده اقتصاد و مديريت , دولتي، علي دانشگاه يزد - دانشكده رياضي - گروه آمار
كليدواژه :
خوشه‌بندي سري‌هاي زماني , روش ICA , سند چشمانداز ج.ا.ا , توليد ناخالص داخلي سرانه
چكيده فارسي :
در سند چشمانداز جمهوري اسلامي ايران در افق 1404، ارتقاي نسبي سطح توليد ناخالص داخلي به عنوان يكي از ويژگي‌هاي مهم اين سند با هدف دست يافتن به جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در بين كشورهاي منطقه طراحي گرديده است. در اين مقاله با استفاده از روش خوشه‌بندي، جايگاه ايران در بين كشورهاي عضو منطقه سند چشمانداز از حيث توليد ناخالص داخلي سرانه و روند تغييرات اين شاخص طي دوره زماني 25 ساله 2014-1990 مورد بررسي قرار گرفته است. در اين پژوهش، از تكنيك تحليل مؤلفه‌هاي مستقل به عنوان يك پيش‌پردازش جهت جداسازي دقيق‌تر سري‌ها استفاده گرديده است. نتايج خوشه‌بندي كشورها از نظر ميزان توليد ناخالص سرانه و با استفاده از نرم‌افزارهاي Matlab و SPSS نشان مي‌دهد در سال 2014 كشور ايران از حيث اين شاخص در بين 23 كشور مورد مطالعه رتبه سيزدهم را دارا بوده و با كشورهاي اردن، عراق، ارمنستان، گرجستان، سودان، ازبكستان، سوريه، يمن، قرقيزستان، پاكستان، تاجيكستان، لبنان، تركيه، آذربايجان، تركمنستان، قزاقستان در يك خوشه قرار گرفته است. همچنين، نتايج خوشه‌بندي بر اساس روند سري زماني ميزان توليد ناخالص سرانه نشان مي‌دهد كه اين كشورها از حيث شكل روند تغييراتشان در نه خوشه جداگانه جاي گرفته‌اند و كشور ايران از منظر شكل اين روند با كشورهاي پاكستان، عربستان سعودي، بحرين و تركيه در يك خوشه قرار گرفته است. با توجه به فاصله‌اي كه ايران از نظر شاخص ميزان توليد ناخالص سرانه با كشورهايي مانند قطر، امارات، كويت، بحرين، عربستان و عمان دارد، نياز به رشد بسيار سريع‌تري در سالهاي گذشته داشته كه نتايج خوشه‌بندي روند سري‌هاي زماني نشان مي‌دهد، اين امر محقق نشده است. براي رسيدن به اهداف سند چشمانداز بايستي سياست‌هاي اقتصادي به گونه‌اي باشد كه در الگوي اين روند در سالهاي باقي مانده تغييرات مثبت قابل ملاحظه‌اي مشاهده گردد تا بتوان تفاوت با ساير كشورها را كم‌تر نموده و در ادامه راه تا پايان دوره سند چشم انداز، جايگاه اول منطقه را به دست آورد.
چكيده لاتين :
The Vision of the Islamic Republic of Iran in horizon of 2026 has been designed for achieving the first place in economy, science and technology between regional countries. This purpose can be achieved by relative improvement in the level of GDP. In this paper, using clustering method, the position of Iran among regional countries has been evaluated in terms of GDP per capita and trend of this indicator over a 25 year period (between 1990-2014). For a more precise clustering, the Independent component analysis technique has been implemented as a preprocess. The results indicate that regional countries, in terms of GDP per capita in 2014, can be classified into 4 clusters in which Iran is in the same cluster as Jordan, Iraq, Armenia, Georgia, Sudan, Uzbekistan, Syria, Yemen, Kyrgyzstan, Pakistan, Tajikistan, Lebanon, Turkey, Azerbaijan, Turkmenistan and Kazakhstan. The study also shows that the regional countries can be classified into 9 clusters in terms of GDP per capita time series trend between 1990 to 2014. Based on this criterion, Iran shares the same cluster with Pakistan, Saudi Arabia, Bahrain and Turkey. Considering the significant difference between Iran and countries such as Qatar, UAE, Kuwait, Bahrain, Saudi Arabia and Oman in terms of the GDP per capita, Iran should have grown much faster in recent years. However, this has not been observed according to the clustering results. To achieve the goals of vision in the remaining years, a significant positive change in time series trend of GDP per capita should occur. In such a way, the gap between Iran and other countries can be narrowed and Iran can earned the first place in the region by the end of the vision.
