تحليل فراواني رودبادهاي مرتبط با بارش هاي حدي و فراگير در كرانه هاي غربي خزر

Analysis of the Jet Streams Frequency Associated with Extreme and Pervasive Precipitation over Khazar Western Coastal

در اين پژوهش به تحليل فراواني رودبادهاي مرتبط با بارش هاي حدي و فراگير در كرانه هاي غربي خزر با بهره گيري از رويكرد محيطي به گردشي پرداخته شد. در اين راستا از پايگاه داده ي بارش روزانه ي منطقه ي مطالعاتي شامل 33 ايستگاه همديد، اقليمي و باران سنجي طي 15992 روز (از 1340/1/1 تا 1383/10/11)، 109 روز از شديدترين و فراگيرترين بارش هاي منطقه بر اساس شاخص پايه ي صدك 99ام، براي بررسي و تحليل انتخاب شد. فراواني رودبادها و موقعيت آنها در محدوده ي وسيعي از صفر تا 120 درجه ي شرقي و صفر تا 80 درجه ي شمالي در چهار تراز 250، 300، 400 و 500 هكتوپاسكال طي چهار ديده باني همديد در ساعت هاي 00:00، 06:00، 12:00 و 18:00 گرينويچ بررسي گرديد. نتايج بررسي ها نشان مي دهد كه رودبادها از نظر زماني به جز در تراز 250 هكتوپاسكال كه در ساعت 06:00 فراواني بالايي را نشان مي دهند؛ در ترازهاي 300 و 400 هكتوپاسكال عمدتاً در ساعت 18:00 بر روي منطقه مطالعاتي نمودي آشكار دارند. در عين حال، نقشه هاي ميانگين سرعت رودبادها در اين ساعت ها كه از يكسو منطبق بر رخداد بيشينه ي فراواني رودبادها و از ديگر سو مقارن با وقوع بيشينه ي سرعت رودبادها در پهنه ي مطالعاتي است؛ بيانگر قرارگيري ربع چهارم هسته رودباد( كه با افزايش تاوايي مثبت و همچنين واگرايي سطوح فوقاني و همگرايي سطوح پايين جو همراه است) بر روي كرانه هاي غربي خزر است. اين موضوع مي تواند به انبساط توده ي هوا در سطح بالا يا حركت قائم صعودي بيانجامد. به طور كلي كشيدگي رودباد تا تراز 500 هكتوپاسكال در اغلب موارد در ساعت 18:00 نشان از ضخامت لايه ي ناپايدار دارد كه مي تواند بارش هاي حدي و فراگير را روي كرانه هاي غربي خزر ايجاد نمايد.

In this research، the frequency of the jet streams associated with extreme and pervasive precipitation has been analyzed using environmental to circulation approach. Based on the 99th percentile index، 109 days of the extreme and pervasive precipitation was selected from the IRIMO data base ( including 33 synoptic، climatic and rain gage stations during 15992 days from Farvardin، 1st، 1340 to Dey، 11th،1383). Jet stream frequencies and their locations have been detected over extensive area from 0° to 120° E and 0° to 80° N in four levels ( 250، 300، 400 and 500 H.Pa ) at 00:00،06:00، 12:00and 18:00 UTC. The results of this research indicate that except the 250 H.Pa level that jet stream at 06:00 have considerable frequency، over 300 and 400 H.Pa levels and at 18:00 they observe over study area. At the same time، the plots of average speed of jet stream in conforming with the maximum frequency of jet stream on one hand and on the other hand is simultaneous with occurring the maximum speed of jet stream over study area that indicate area have fourth quarter (positive vortices and upper divergence) which is located on the Khazar western coastal. This can result in expansion of air mass at upper level or ascending vertical motion. Generally، the elongation of jet streams mostly until 500 H.Pa level at 18:00 indicates the thickness of instability layer that can create the extreme and pervasive precipitation over Khazar western coastal.