سنجش شاخص چند مركزيتي عملكردي شبكه شهري(نمونه موردي: شبكه شهري استان مازندران)

EVALOUATING FUNCTIONAL POLYCENTRICITY, CASE STUDY; MAZANDARAN CITY NETWORK

در پانزده سال اخير توسعه چند مركزي به يكي از مفاهيم جذاب و پركاربرد برنامه‌ريزي فضايي تبديل شده است. در اين مقاله تلاش شده است شاخصي جهت سنجش ميزان چندمركزيتي عملكردي منطقه با در‌نظر داشتن هم‌زمان دو‌بعد كاركردي و مورفولوژيكي شبكه ارائه شود. اين شاخص، پتانسيل و ظرفيت دستيابي به يك ساختار متعادل چند مركزي را در يك سيستم شهري بررسي مي‌كند. از نظر روش‌شناسي اين پژوهش در زمره تحقيق‌هاي اثبات‌گرايانه و از نوع تحقيقات كاربردي است. اطلاعات مورد نياز از طريق اسنادي و كتابخانه‌اي استخراج شده است. عملكردهاي مورد بررسي در اين پژوهش جريانات مردم، كالا، سرمايه و اطلاعات و داده‌هاي يادشده از نوع جرياني و به‌صورت مبدا- مقصد است. در پژوهش حاضر، از روش‌هاي رابطه‌اي و به‌طور خاص از روش تحليل شبكه اجتماعي استفاده شده است. شاخص چند‌مركزيتي عملكردي به‌عنوان شاخصي براي تعيين آستانه زماني و فاصله در شبكه‌هاي شهري براي تحقق نظام چند مركزيتي عملكردي معرفي شده است. اين شاخص با در نظر گرفتن شدت روابط ميان شهرهاي يك منطقه و فاصله ميان شهرها، پتانسيل شكل‌گيري نظام چند‌مركزي را در عمل بررسي مي‌كند، همچنين مي‌توان با محاسبه اندازه اين شاخص در يك سري زماني گرايش نظام فضايي- عملكردي منطقه را در طيفي از ساختارهاي تك‌مركزي تا چند‌مركزي برآورد كرد. در نهايت بزرگي شاخص محاسبه‌شده نشان مي‌دهد ساختار چند مركزيتي استان مازندران از شدت عملكردي قابل توجهي بهره مي‌برد و اين پتانسيل وجود دارد كه بتوان عملكرد شبكه را تا حد ساختاري كاملاً متعادل و با بيشينه راندمان افزايش داد. بيشينه فاصله زماني ملاك قرارگيري نقطه‌اي در شبكه شهري استان، 150 دقيقه است. اين فاصله شرط لازم براي قرارگيري يك نقطه در شبكه شهري است؛ بنابراين شهرهايي كه فاصله زماني آن‌ها بيشتر از 150 دقيقه از يكديگر است نمي‌توانند با يكديگر تعاملات مؤثر بر ساختار شبكه شهري استان را داشته باشند

During the last 15 years, extensive theoretical and conceptual literature in the domain of polycentrism and polycentric has been created. In this study, we tried to present an index for evaluating the amount of polycentrism of functional area by considering two simultaneous dimensions whether functional or morphological. This index discusses about the potential and achievement capacity to a balanced polycentric structure in an urban system. In the present study, relational methods and particularly social network analysis applied. Functions which should be reviewed are as follows: People’s circumstances, commodity, fund and information. Results show that, the “PGF” index of people and goods’ flows are 0.099. Furthermore, the “PSF” index of capital and information’ flows are about 0.12 and 0.15 and the degree of “P¯¯GF ” index hit the score of 0.117. Comparing to the maximum reachable and reality level of the number which is 0.25 in Randstad, it seems to meet a partially good degree of polycentricity. Finally, the magnitude of calculated index shows that the polycentrism structure of Mazandaran province share a highly significant performance and it has the potential to increase the performance of network to a complete balance structure with maximum efficiency. Also, maximum interval time for considering a point in the urban network is 150 minutes. This interval time is a prerequisite for making a point in the urban network. Therefore, those cities which have more interval time than 150 minutes, they cannot have efficient interactions to the structure of urban network.