تغيير الگوي شهرنشيني از ساختار شهري تك‌مركزي-سلسله‌مراتبي به ساختارهاي منطقه‌اي شبكه‌اي-چندمركزي

The change of urbanization patterns from mono-centric- hierarchical structure towards regional polycentric-network

در دهه هاي اخير بازتاب فضايي تحولات اقتصاد پسافورديستي، اشكال نويني از شهرنشيني را به وجود آورده كه ناكارآمدي پارادايم سلسله مراتب را آشكار كرده است. بدين ترتيب، با گذار از منطق سازماني قلمرويي به منطق سازماني شبكه­ اي، صرفه­ هاي مقياس به صرفه­ هاي بيروني شبكه­، پيوندهاي سلسله­ مراتبي و يك سويه به پيوندهاي هم ­افزا و متقابل بسياري از مفاهيم سنتي، نه تنها به لحاظ تحليلي و توصيفي بلكه حتي بيشتر با رويكردي هنجاري، در ماهيت و قالب جديدي قرار گرفتند كه نيازمند چارچوب­ بندي و تعريفي دوباره هستند. هدف اين مقاله تبيين گذار از مفاهيم برنامه ريزي مبتني بر سلسله مراتب به سمت برنامه ريزي براساس ساختارهاي منطقه اي شبكه اي-چند مركزي است. روش تحقيق براساس رويكردهاي توصيفي استوار بوده و با مرور و بازبيني ادبيات انتشار يافته در اين حوزه به تحليل گزاره هاي مربوطه مي پردازد. نتايج بررسي اين تحقيق نشان داد كه نظريه سلسله مراتبي راهبرد خاصي را ارائه نمي ­كند اما نظريات شبكه، چارچوب منسجمي از همكاري­ها را بين شهرها و در مقياس­ هاي فضايي مختلف پيشنهاد مي­ دهد كه مي ­تواند به موقعيت رقابتي شهرها و مناطق با توجه به افزايش روز افزون اهميت آنها در رقابت­هاي بين ­المللي و نقش كليدي آنها در جذب منابع متحرك منجر شود.

In the recent decades the spatial reflection of post Fordist economic transition in advanced societies has created new forms of urbanization which revealed the inefficiency of hierarchical paradigm. Thus by passing from the logic of territorial organization into logic of network organization, economics of scale to external economics of network, hierarchical links and one sided to the synergistic relationships and cross of many traditional concepts; not only in terms of analytical and descriptive but even more with a normative approach placed in a new form and nature which require re-definition and re-framing. The purpose of this paper is to explain the transition from planning concepts based on hierarchy to planning on the base of polycentric- network of regional structures. The methodology of the research is based on descriptive approach by reviewing the existing literatures regarding to these two main paradigms to analysis the relevant statements. The results showed that hierarchical theory does not offer specific strategy but network theories suggest a coherent framework of cooperation among the towns in different spatial scales which can lead to competitive position of cities and regions by increasing importance in international competitions