جهاني شدن اقتصاد و تاثير آن بر ساختار فضايي و اقتصادي كلانشهرها مطالعه تطبيقي: كلانشهرهاي تهران، استانبول

Economic globalization and its impacts on economic and spatial structure of metropolitans: the Comparative Study of the Tehran and Istanbul

فرآيند جهاني شدن با يكپارچه ساختن بسياري از اقتصادهاي ملي سبب به وجود آمدن اقتصادي جهاني و شبكه ­اي از شهرهاي جهاني شده است. كلانشهرها براي بقاء در چنين فضاي رقابتي نيازمند ارتقاي رقابت­ پذيري و توسعه زيرساخت­ها، ظرفيت­ها و توانمندي­هاي متناسب م ي­باشند. لذا سنجش جايگاه كلانشهرها و تعيين نقش آنها در اقتصاد جهاني مي­تواند در برنامه ­ريزي براي بهبود جايگاه آن­ها در جهاني رقابت گرا موثر واقع شود. بدين منظور اين پژوهش به مقايسه عملكرد دو كلانشهر تهران و استانبول در فرآيند جهاني شدن و همچنين تآثيرات اين فرآيند بر ساختار فضايي آنها پرداخته است. روش پژوهش توصيفي – تحليلي و تحليل داده ­ها بر مبناي تحليل ثانويه مي­ باشد. نتايج پژوهش گوياي آن است كه در بررسي عملكرد اقتصادي، بيشترين اختلاف ميان شاخص­ ميزان فعاليت شركت­ها با سرمايه خارجي و كمترين آن مربوط به ضريب نفوذ اينترنت مي ­باشد. بررسي ساختار فضايي در دو شاخص چند هسته ­اي شدن مناطق داخلي كلانشهر و جذب سرمايه در ابرپروژه ­هاي شهري گوياي تغييرات در ساختار فضايي كلانشهر تهران است. اما ساختار فضايي كلانشهر استانبول در تمامي شاخص­ هاي مورد بررسي دگرساني­ هايي را تجربه نموده است. در نهايت مي ­توان گفت كه در تمامي شاخص­ هاي نمايانگر نقش كلانشهر در اقتصادي جهاني، عملكرد استانبول از تهران مناسب ­تر بوده و در كلانشهر تهران تغييرات به صورت محدود رخ داده است. اين در حالي است كه كلانشهر استانبول بر مبناي بايستگي­ هاي اقتصاد جهاني به صورت اجتناب ناپذير، بازساخت فضايي و اقتصادي را تجربه مي ­كند.

Globalization process through consolidation of many national economies has shaped global economy and led to a network of world cities. In this context, metropolitan for surviving in such competitive environment will require appropriate infrastructures, capacities, and powers. Accordingly, the measuring position of metropolitan areas is necessary to determine the role of them in the global economy. This paper identifies the impacts of economic globalization on the spatial structure of Tehran and Istanbul metropolitans and also compare the function of these cities in the globalization process. The research method was descriptive-analytical and analyzes were based on secondary data. Findings revealed that in term of economic dimension and foreign investment, Istanbul has favorable condition compared to Tehran. However, the lowest difference was related to Internet penetration. Investigation of spatial structure based on polycentricity and investments in meta-projects indicators showed that there are transformations in the Tehran metropolitan. These changes are higher than and more multidimensional in the Istanbul. Finally, it can be argued that the position of Istanbul in the global economy is better than Tehran. Istanbul metropolitan based on necessities of the global economy, inevitably, experiences spatial restructuring.