كليدواژه :
ايران , جبرگرايي فضايي , انسان گرايي , رويكرد پويش ساختاري-كاركردي , برنامه ريزي فضايي
چكيده فارسي :
يكي از الزامات اساسي براي توسعه مردم و مكانهاي جغرافيايي طرح نظريه هاي برنامه ريزي فضايي زمينه محور و نقد عناصر تشكي لدهنده اين نظريه ها است. براساس اين چشم انداز اوليه، رويكرد پويش ساختاري-كاركردي نخستين گام يعني صورت بندي يك رويكرد بديل را در برنامه ريزي فضايي و در ارتباط با محتواي جغرافياي اجتماعي ايران برداشته است. نوشتار حاضر در پي آن است تا با روش تحليلي، بر نحوه صورت بندي دو مفهوم كليدي انسان و فضا در رويكرد فوق متمركز شود و امكانات مفهومي آن را در برنامه ريزي فضايي ايران تحليل كند. همانطور كه نوشتار حاضر استدلال مي كند مفاهيم فضا و انسان در رويكرد پويش ساختاري-كاركردي بدون ارتباط با يكديگر مفهوم سازي شده اند. در واقع، مفهوم فضا بدون توجه به الزامات روش شناسي آن براي مفهوم انسان صورت بندي شده است. در نتيجه، در حاليكه رويكرد پويش ساختاري-كاكردي از يك سو عينيّت گرايي، برنامه ريزي نخبه گرايانه، رهيافت از بالا به پايين، مفهوم آستانه در اقتصاد نئوكلاسيك، شهرنشيني شتابان و جستجوي قوانين عام را از زاويه ديد انسان گرايي نقد مي كند، ولي از سوي ديگر، به واسطه تأكيد بر جغرافياي پوزيتويستي و اقتصاد نئوكلاسيك، همان موارد مورد نقد را بازتوليد مي كند. فائق آمدن بر گسستگي هاي مفهومي در رويكرد پويش ساختاري-كاركردي مستلزم بازتعريف تعاملي مفاهيم انسان و فضا است. اما پيش از بازتعريف اين مفاهيم، بهتر است هويت جغرافي دانان و برنامه ريزان برمبناي تجارب گذشته و چشم انداز پيشروي برنامه ريزي فضايي در ايران بازتعريف شود.
چكيده لاتين :
Developing context-based spatial planning theories and criticizing their key components are an essential requirement in the development of people and places. Along this perspective, Structural-Functional Dynamics approach (SFD) has taken the first step toward formulating an alternative approach to spatial planning in relation to the Iranian context of social geography. As another step forward, this article focuses, through a critical engagement, on how two key concepts of man and space are conceptualized by SFD approach. As this paper argues, space and man are separately conceptualized in SFD approach. In fact, the concept of space has been formulated in a manner that its methodological consequences to the concept of man are explicitly neglected. As a result, SFD approach inevitably reproduces the same assumptions that it criticizes through the lens of Humanism, assumptions such as objectivism, elitist planning, top-down approach, threshold concept of neoclassical economies, rapid urbanization, and universal principles of human behavior, which underlay positivist geography and neoclassical economies. To overcome such conceptual mismatch within SFD approach requires interactional redefinition of concepts of space and man. Yet before redefining these concepts, geographers and planners’ identity should be rearticulated with regards to past and future experiments of spatial planning in Iran.
