انگاشت فرهنگ برنامه‌ريزي: بازجست جنبه‌هاي فرهنگي برنامه‌ريزي فضايي با رهيافت نهادباوري عامل-مدار

Culture planning assumption: investigating the cultural aspects of spatial planning with agent-based approach institutionalists

سنت‌ها و سيستم ­هاي برنامه‌ريزي فضايي، فرايندهاي توسعه در شهرها و مناطق و انگاشت­هاي برنامه‌ريزي و تصميم­ سازي همواره تحت­ تأثير بسترها و پس­ زمينه­ ي فرهنگيِ عاملانِ درگير در فرايند برنامه‌ريزي قرار دارند. علي­رغم چرخش فرهنگي و بازشناخت روزافزون فرهنگ و تأكيد صاحب­نظران بر اهميت آن، نظريه­­ هاي برنامه ­ريزي به­ ندرت از فرهنگ به ­عنوان عاملي مهم براي تحليل و قياس اصول، اهداف، سيستم­ها و فرايندهاي برنامه ­ريزي ياد مي­كنند؛ از­ اين­رو با علمِ به نقش فرهنگ در برنامه ­ريزي فضايي، اين مقاله با مروري انتقادي بر رهيافت­ هاي پيشين و با به­ كارگيري رهيافت نهادباوري عامل-مدار، مدل نظري برنامه­ ريزي مبتني­ بر فرهنگ را به ­عنوان ابزاري به­ منظور بازجُست جنبه­ هاي فرهنگي برنامه­ ريزي فضايي معرفي مي­ كند؛ به ­عبارتي هدف اين مقاله رديابي نقش فرهنگ در برنامه ­ريزي فضايي و واكاوي اين نقش با رهيافت نهادباوري عامل-مدار است. اين پژوهش با معرفي مدل برنامه ­ريزي مبتني­ بر فرهنگ، رابطه­ ي بين برنامه ­ريزي و فرهنگ اجتماعي گسترده ­تر را تشريح كرده و ليكن تكميل وَجه تبيين­ گر اين مدل را در گِرو توجه بيشتر به تحليل غني­ تر چارچوب­ هاي شناختي در برنامه ­ريزي فضايي مي­ داند. چارچوب انگاشتي پيشنهادي در اين مقاله با ارائه­ ي رهيافت نظري جديد دربردارنده ­ي ابعادي ازجمله چارچوب شناختي برنامه­ريزان و نهادهاي برنامه­ ريزي، بستر نهادي، سيستم برنامه ­ريزي، كدهاي فرهنگي و باورها، ادراك و ارزش­هاي اجتماعي تأثير­گذار بر برنامه ­ريزي است كه به تبيين پديده­ ي ديرپاي فرهنگ و اثرات آن بر كاربست­ هاي برنامه‌ريزي فضايي و تحليل و مقايسه­ ي ويژگي­هاي خاص اين كاربست­ها برمبناي مجموعه ­اي سازگار از معيارها كمك مي­ كند.

Spatial planning traditions and systems, development processes in cities and regions, and planning and decision-making concepts have always been influenced by contexts and cultural background of the involved actors in the planning processes and systems. Despite the cultural turn and increased recognition of culture and emphasis of scholars on its importance, planning theories rarely mention culture as a critical factor in the analysis and comparison of principles, systems and planning processes. Hence, through a critical review of the latest approaches and using actor-centered institutionalism approach, this paper introduces a theoretical model based on culturized planning model to investigate important cultural dimensions of spatial planning. In other words, this paper aims to explore the role of culture in spatial planning and analyze this role by the actor-centered institutionalism approach. This research has delineated the relation between planning and societal culture by introducing the culturized planning model. The explanatory aspect of this model, however, needs a more comprehensive analysis of cognitive frames in spatial planning. This conceptual framework, which demonstrates a new theoretical approach, includes dimensions that affect planning such as cognitive framework of planners and planning institutions, institutional context, planning system, cultural codes and beliefs, and societal values. Such a consistent collection of criteria enhances the explanation of culture and its effects on spatial planning practices.