پديد آورندگان :
عزيزپور، فرهاد دانشگاه خوارزمي، تهران - دانشكده علوم جغرافيايي - گروه جغرافياي انساني , حميدي، محمدسعيد دانشگاه خوارزمي، تهران - دانشكده علوم جغرافيايي - گروه جغرافياي انساني , چابك، جمشيد دانشگاه خوارزمي، تهران - دانشكده علوم جغرافيايي - گروه جغرافيا و برنامه ريزي روستايي
كليدواژه :
مشاركت محلي , مخاطره سيل , مديريت , حوزه آبخيز رودخانه بشار
چكيده فارسي :
سيل بزرگ‌ترين و مهم‌ترين بحران اقليمي است كه همه‌ساله خسارات فراواني به جامعه انساني و محيط‌زيست او وارد مي‌سازد. مهار كامل مخاطرات و از آن جمله سيل، امكان‌پذير نيست. بلكه، تنها مي‌توان با مديريت مناسب آنها، خسارت را به حداقل رساند. مديريت مخاطرات طبيعي (سيل)، با تكيه بر رويكرد اجتماع‌محور (مشاركتي)، بر اين باور است كه بايستي جمعيت محلي آسيب‌ديده به‌عنوان افرادي كه توانايي عمل و مشاركت دارند مدنظر قرار گيرند نه افرادي كه نيازمند كمك دولت هستند. هدف اصلي اين پژوهش، بررسي ميزان تمايل به مشاركت و عوامل تأثيرگذار بر گرايش و رفتار روستاييان حوزه آبخيز رودخانه بشار در شهرستان كهكيلويه و بويراحمد براي بهره گيري از روشهاي نوين مديريتي سيلاب است. روششناسي پژوهش به لحاظ هدف كاربردي و بر اساس ماهيت و شيوه ي تحليل، توصيفي ـ تحليلي است. روش گردآوري داده ها و اطلاعات با توجه به ماهيت مطالعه، به دو صورت كتابخانه‌اي- اسنادي و ميداني بوده است. همچنين در اين پژوهش، به منظور برآورد ميزان مشاركت مالي جامعه در معرض مخاطره سيل، از رويكرد تجربي انتخابي مبتني بر سود و فايده، بر اساس كارت هاي ارزشيابي استفاده شده است. متغيرهاي اصلي پژوهش شامل؛ كاهش اثرات مستقيم سيلاب؛ كاهش اثرات غيرمستقيم سيلاب و حفاظت از محيط زيست رودخانه (به عنوان متغيرهاي مستقل) و ميزان تمايل به مشاركت مالي (به عنوان متغير وابسته) هستند. جامعه آماري پژوهش، 754 خانوار ساكن در حوزه آبخيز رودخانه بشار است كه از اين تعداد، حجم نمونه با استفاده از فرمول كوكران 111 خانوار برآورد شد. اطلاعات جمع آوري شده بعد از بررسي اوليه كدگذاري شد و با استفاده از نرم افزار آماري SPSS پردازش شدند. به منظور تحليل يافتهها، با توجه به اهداف تدوين شده، از آزمون آماري T تك نمونه‌اي و مدل زوجي لوجيت استفاده شده است. نتايج نشان داد كه خانوارهاي روستايي بر اساس تجربه هاي شخصي، نسبت به خطرات سيل و احتمال وقوع آن در آينده آگاهي دارند و بر اين اساس مايلند بخشي از هزينه كاهش خطر سيلاب را به عنوان عمل مشاركت گرايانه براي بهره گيري از شيوه هاي نوين مديريت سيلاب بپذيرند. همچنين مشخص شد كه گرايش جامعه مورد بررسي براي مشاركت در كاهش مخاطره سيل، ارتباط تنگاتنگي با عوامل اقتصادي و اجتماعي، به خصوص وضعيت درآمد، سن جامعه و سطح سواد دارد و تصميم گيري و رفتار آنها را به شدت تحت تأثير قرار مي دهد، به طوري كه مي توان گفت، رفتار جامعه تابعي از عوامل اقتصاد و اجتماعي است.
چكيده لاتين :
Among the various environmental hazards, flood is the greatest and most important climate crisis which takes every year the lives of thousands people and impose severe damages on human society and environment. Today, it is clear that controlling all hazards, including floods is not possible. Suitable management can only minimize the damages. The literature on natural disasters management indicated that in the process of natural disaster management and their vulnerability mitigation, there are two dominant paradigm: technic-based approach and community-based approach. Community-based approach welcome the local cooperation and participation in disaster management process and calls for strengthening local capacity through the participation of all individuals and groups at the local level. This approach is not only appropriate to provide solutions for disaster reduction, but build disaster preparedness. Because disaster preparedness planning requires special attention to local participation. In the geographic area of Bashar River Basin, due to the lack of suitable agricultural land and greater quantity of water for rice crop, villages have been built at rivers edge. So that, most of the houses and farms in the villages are located very close to the river. However, these locations are extremely vulnerable to flooding. This study reviews the status of local participation and its impact on reducing flood risks. Also, this research focuses on factors influencing local community trends and choices in the participation rate. This study is applied research in terms of purpose and uses descriptive-analytical method. According to the nature of the study, data were collected through fieldwork and library research methods using observation, interview, questionnaire and evaluation card techniques. To understand different characteristics of community, Likert scale and one-sample t-test were used and measurement scale for data was ordinal. Also. The method of selective experimental approach based on profit was taken to evaluate the level of different trends in Community's financial participation for reducing detrimental effects of flood. To recognize the community awareness and perception toward flood risk and the probability of its occurrence in the future, the willingness level to participation and to explore the effective factors on villager’s decisions and to utilize modern management techniques the selective experimental approach based on evaluation card and logit model were employed.
The results of statistical analysis showed that in the study area, 86.5% of the community have experienced the damages caused by flooding and forecasted the likelihood of heightened chance of flooding in the future. Finding showed that although the people use traditional methods for managing flood, but they tend to employ modern methods such as dam building for reducing flood risk. This help them to increase the safety factor for their locations and farm lands. In spite of the fact that the villagers expressed the higher safety factor for new management methods such as (dam building, river broadening and preventing the destruction of forest and environment), but it seems that improper functioning, adverse consequences (environmental and socio-economic) of projects implementation (dam building) as well as the inability of villager's financial participation (high cost of this kind of methods), are barriers to using them for lowering the flood risks and damages.
The review of the possible role of some intervening variables to predict local communities' participation in decision-making processes showed that low-income, old age of the samples with high average (47.61) and education with lower average (3.16) are the most important factors influencing community decision making. The results of binominal logit model showed that the proposed variables is significant at the 5% level. If the offer price increase, the chance of residents' acceptance of participation will decrease and vice versa.
