مشاركت شوراهاي اسلامي روستايي در حفاظت از منابع طبيعي: مطالعه اي در مناطق جغرافيايي تحت حفاظت استان فارس

Islamic Rural Councils Participation in Natural Resources Conservation: An Investigation in Protection Areas in Fars Province (Text in Persian)

حفاظت از منابع طبيعي نه تنها به فناوري، بلكه به نهادها و سازمان هايي وابسته است كه در سطح محلي در مديريت آن دخالت دارند. سازمان هاي محلي مانند شوراهاي اسلامي، هم يك گزيدار در ايجاد يك چارچوب سازماني پايدار و مناسب براي مديريت منابع طبيعي محسوب مي شوند و هم يك عامل موثر در جلب همكاري و مشاركت آحاد جامعه هستند. به همين دليل بسياري از كشورها به دنبال تشويق و بكارگيري ظرفيت مشاركتي اجتماعات محلي در قالب ساماندهي به تشكل ها و شوراهاي مختلف مي باشند. وجود شوراهاي اسلامي روستايي در ايران، كه هم گسترش وسيعي دارند و هم از پشتوانه قانوني و حقوقي برخوردارند، باعث شده است كه يك ظرفيت قابل توجه براي حفاظت مشاركت محور از منابع طبيعي فراهم باشد. مقاله حاضر با درك اهميت اين موضوع به تشريح قابليت هاي مشاركتي شوراهاي اسلامي روستايي در ايجاد يك نهاد يا سازمان اجتماعي پايدار به منظور حفاظت از محيط زيست طبيعي مي پردازد و در آن به نتايج يك تحقيق پيمايشي اشاره شده است كه با هدف بررسي ايستار و ساختار مشاركتي شوراهاي اسلامي روستايي به منظور حفاظت از منابع طبيعي انجام گرفته است. نتايج اين پژوهش كه درباره شوراهاي اسلامي 52 روستاي واقع در مناطق جغرافيايي تحت حفاظت محيط زيست فارس انجام شده است نشان مي دهد كه بُعد مشاركتي ساختار سازماني شوراهاي اسلامي نسبتاً مناسب است و از اين نظر، شوراهاي اسلامي آمادگي ايفاي نقش نهاد حفاظتي در زمينه محيط زيست را دارند. اين در حالي است كه ايستار اعضاي شوراهاي اسلامي مورد مطالعه هم نسبت به مشاركت عمومي و هم نسبت به حفاظت از منابع طبيعي در حد مطلوبي است و آنان خواستار همكاري در حفاظت از منابع طبيعي در سطوح بالاي مشاركت هستند، به طوري كه ميانگين وزني مشاركت آنان در سطح مشاركت تابعي قابل ارزيابي است. اين در حالي است كه بيشتر اعضاي شوراهاي اسلامي معتقد به فعاليت اين شوراها در نظارت بر حفاظت از منابع طبيعي هستند و زمينه هاي تصميم گيري و اجرا، به ترتيب در مراتب بعدي قرار دارند. تفويض مناسب اختيار به منظور افزايش قدرت تصميم گيري شوراهاي اسلامي، مشاركت تعاملي ادارات و سازمان ها با شوراهاي اسلامي در حفاظت محلي از منابع طبيعي، توجه به ارتقاء نگرش اعضاي شوراهاي اسلامي نسبت به مشاركت عمومي و قائل شدن نقش نظارتي در حفاظت از منابع طبيعي براي شوراهاي اسلامي از پيشنهادات تحقيق حاضر مي باشند.

Natural resources protection not only depends on technology but also on local institutions and organizations. Using local organizations like Islamic Rural Councils (IRCs) is an alternative to make a proper sustainable organizational framework for managing natural resources as they have the effective role in enhancing rural participation. Hence، many countries seek to exhort and use the local participation capacity in form of different groups and councils. IRCs in Iran have a great capacity to participatory protection of natural resources. Based on the results of a survey research was done in Fars protected areas aiming at studying participatory structure of 52 IRCs and attitudes of its members، present article describes participatory potentials of IRCs in forming a sustainable institution or social organization to protect natural resources. Results show that the participatory dimension of organization structure of IRCs is relatively good. It more probably could help IRCs to do their role as a conservation institution regard to natural environment. Attitudes of IRCs members toward public participation and toward natural resources conservation are desirable and IRCs members want to participate in higher levels of participation especially at functional participation level. Most of IRCs members believe that IRCs should be activated in monitoring natural resources protection and decision making and executive plans respectively. Based on the findings، it is suggested to validate suitable authority to IRCs for increasing their power in decision making، making functional participation between governmental organization and IRCs in order to local conservation of natural resources، enhancing attitude of IRCs members toward public participation and finally، giving monitoring role to the IRCs in natural resources conservation.