تحليل رابطه تغييرات زماني دماي سطح زمين و الگوي فضايي تغييرات كاربري اراضي (مطالعه موردي: شهر زنجان)

Analyzing of the Relationship Between Land Surface Temperature Temporal Changes and Spatial Pattern of Land Use changes

جايگزيني پوشش‌هاي گياهي با آسفالت و بتن و تغيير كاربري‌ اراضي از عوامل اصلي انتشار گرماهاي انسان‌ساز به شمار آمده كه باعث افزايش دماي محيط‌ زيست شهري و منجر به ايجاد جزيره حرارتي شهري مي‌شود. يكي از موضوعات اساسي در بررسي و پايش جزاير حرارتي شهري، واكاوي و شناسايي تغييرات زماني و مكاني آن­ها است كه در اين رابطه آمار فضايي به‌خوبي توانسته است به اين مهم بپردازد. در اين پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از سنجنده TM ماهواره Landsat5 و سنجنده‌هاي OLI و TIRS ماهواره Landsat8، تغييرات زماني و مكاني دماي سطحي شهر زنجان مورد بررسي قرار گيرد. بدين منظور ابتدا تصاوير مربوط به 4 دوره زماني سال‌هاي 1987، 1999، 2007 و 2016 گردآوري و سپس با استفاده از الگوريتم پنجره مجزا، داده‌هاي دمايي موجود در شهر زنجان استخراج گرديد. در مرحله بعد با استفاده از آماره خودهمبستگي فضايي موران و شاخص G به تحليل فضايي داده‌هاي دما پرداخته شد. براساس نتايج تحقيق مشخص شد كه بيشترين مقادير دمايي در شهر زنجان مربوط به مناطق داراي زمين‌هاي باير و كمترين مقادير در مناطق حاوي پوشش گياهي، كاربري‌هاي مركزي‌ شهر و بافت‌هاي فرسوده رخ داده است. تحليل خودهمبستگي فضايي موران در سطح اطمينان 99 درصد نشان داد كه داده‌هاي دماي سطحي شهر زنجان داراي ساختار فضايي بوده و به شكل خوشه‌اي توزيع شده‌اند. نتايج شاخص Gi* نيز نشان داد كه در تمامي سال‌هاي موردمطالعه دماي حداكثر متعلق به زمين‌هاي باير بوده است.