ارزيابي و پهنه‌بندي تحول كارست حوضه آبريز غار سهولان مهاباد با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي

شناخت عوامل مؤثر در تحول كارست و پهنه ­بندي تحول آن در زمينه مطالعات مربوط به منابع آب كارست داراي جايگاه ويژ­ه ­اي است. هدف از اين پژوهش ارزيابي و پهنه­ بندي پتانسيل توسعه كارست در محدوده غار سهولان در جنوب شرق شهرستان مهاباد در استان آذربايجان غربي با استفاده از روش AHPمي­ باشد. در اين تحقيق لايه ­هاي اطلاعاتي ليتولوژي، شيب، جهت شيب، ارتفاع، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل و كاربري اراضي به‌عنوان نقشه ­هاي عامل در نظر گرفته شدند. همچنين به‌منظور استخراج مدل پتانسيل توسعه كارست، لايه‌هاي فوق در محيط GISفراخواني شدند. لايه­ هاي اطلاعاتي مختلف با اعمال قضاوت كارشناسي (به‌ويژه با عنايت به وجود غار سهولان به‌عنوان برجسته‌ترين شاهد پالئوكارست) و اختصاص وزن به هر لايه در نرم‌افزار Expert Choice و بازديدهاي ميداني به‌صورت نقشه­ هاي معيار طبقه‌بندي شدند. درنهايت با توجه به وزن به‌دست‌آمده نقشه پهنه‌بندي توسعه كارست به دست آمد. نتايج به‌دست‌آمده نشان داد كه از كل مساحت حوضه آبريز غار، 42/88 درصد در طبقه كمتر توسعه ­يافته، 33/37 درصد در طبقه توسعه ­نيافته، 16/92 درصد در طبقه متوسط و 6/83 درصد در طبقه توسعه­ يافته قرارگرفته است. ازاين‌رو، عامل ليتولوژي منطقه باارزش 0/667 بيشترين وزن و مهم‌ترين عامل كنترل‌كننده پتانسيل توسعه كارست در منطقه موردمطالعه بوده است و عامل كاربري اراضي باارزش 0/043 كمترين وزن را به خود اختصاص داده است كه كمترين تأثير را در كارست زايي كنوني حوضه به خود اختصاص داده است. نتايج نشانگر آن است كه به ترتيب عوامل زمين‌شناسي، هيدرولوژي، توپوگرافي و عوامل انساني مهم‌ترين نقش را در توسعه كنوني كارست در اين منطقه داشته ­اند و وجود غار سهولان به‌عنوان شاهد برجسته پالئوكليمايي بر نقش فاكتورهاي اقليمي ديرين در توسعه كارست گذشته منطقه دلالت دارد.